Түүндээ...

Ýíý áè÷ëýãèéã ìèíü õýçýý ÷ óíøèõã¿é ч гэсэн таньдаа зориулий...
Òýð íýãýí çàëóó ò¿¿íä ºãñºí õàéðûã ìèíü ºðºâäºõ ñýòãýëã¿éãýýð äýâñýëæ îðõèîä, ýðãýæ ÷ õàðàëã¿é áàðäàì àëõñààð íàìàéã õàÿí îäñîí. Õàðèí ìèíèé õóâüä түүнд өгсөн хайр äýíä¿¿ àðèóí íàíäèí áàéñàí. Òýíýãòýý ë áè ò¿¿íèé ººðòºº õýòýðõèé èòãýëòýé áàðäàì çàíä íü òàòàãäàæ óõààíàà àëäòàë äóðëàæ áèëýý. Бүхнийг хэлснээр нь хийж, уурлах тоолонд нь айж, чадах ядахаараа аргадан, бардам зангаа хэсэгхэн гээж билээ. Найз нөхөд, тэр бүү хэл гэрийнхнийгээ ч умартан түүнтэй л хамт байх гэдэг болов. Бодож тунгаахаа ч мартаж, зуны гурван сарыг гайхалтай өнгөрөөсөөн.Тэр бүх хугацаанд нàéç á¿ñã¿éòýé ãýäãèéã нь ìýäýëã¿é ãàíöõàí минийх ãýæ àíäóóðч явсансан. Хожим нь ¿çýí ÿäìààð, õîñ õî¸ðûí ãýãýýí õàéðûã ãóòààñàí íóóö àìðàã ãýäýã íýðèéã ç¿¿æ áèëýý. Энэ бүхнийг олж мэдээд өөртөө дэндүү их гутарсаан... Надад хайртай минийх л байна гэж яах гэж намайг хуурсийн? Тэгэхдээ тэргүй зовж ядарч туйлдсан надад яах гэж зовлон нэмсийн? Зүгээр л чи миний утсан хүүхэлдэй гээд хэлчихсэн бол би хамаагүй бага нулимас унагааж, хувь талвиландаа ингэтлээ гомдож суухгүй байсийн. Бүтэн 2 жил зэвэрч, гундаж, цэцэг шиг хатаж гандаж хүлээхгүй байсийн...
Бурхан эсвэл ад зэтгэрээс би олон зүйлийг нэхээгүй ээ. Түүний минь дүрийг надад ганцхан харуулаач л гэж гуйсан. Аль нь ч юм хүслийг минь биелүүлсээн. Даанч тэр минь аль хэдийн минийх биш болжээ.. Минийх ч байгаагүй л дээ.. Хүүхдийн эцэг хүний авааль нөхөр болжээ.. Хөөрхөн хүүтэй болсныг чинь мэдээд их баярласаан...Яагаад гэвэл таныг аз жаргалтай байгааг олж мэдвэл би үнэн сэтгэлээсээ баярлах л болно.
Ñ¿¿ë÷èéí óäàà õýëüå.. Áè òàíüä õàéðòàé.. ßã îäîî ë òàíûã ýðãýæ èðýõã¿é ãýäýãòýé ýâëýðüå.. Îäîî òàíûã äàõèæ õ¿ëýýõã¿é ýý.. Гэгээхэн хайрыг дахин амсах эрхээ бүх л амьдралынхаа турш хасуулж, нàäàä õàéðëàñàí ýðõ ÷ºëºº õýìýýõ гаслант øîðîíд чинь насан туршдаа хоригдоё. Эíãýðò ÷èíü òýâð¿¿ëýí ýðõýëæ ñóóãàà эхнэрийн чинь óðóóëä балын амт íýìий, хүүгийн чинь ирээдүйд аз, одийг хүсье. Òàíüä çîðèóëæ áè÷ñýí òýìäýãëýë, íàäàä äóðñãàñàí òàíû çóðàã á¿ãäèéã íü øàòààж, нàäàä ºãñºí àìëàëòûã ÷èíü øºíº á¿ð óíàãàñàí íóëèìñ, áÿöõàí áèåíä ìèíü àõàäñàí ãóíèã ãóòðàëòàé õàìò öýýæèí äîòðîî æèâ¿¿ëüå.
Үéìýð÷ óéìàðñàí ñýòãýë äîòðîî хар буруу санаж õîðñîë үзэн ядалт òýýñýíã¿éээ. Èòãýýðýé… Òàíüä áèø ººðòºº ë ãîìäîæ áàéãàà íü ýíý. Áîëäîã áîë òàíüä ºãñºí ñýòãýëýý ñóãà òàòàæ àâààä òàíüòàé ºíãºð¿¿ëñýí ìº÷ á¿õíèéã îé äóðñàìæààñàà óë ìºðã¿é àð÷èõñàí. Албатай юм шиг би өөрөө л танд анхны харцаар дуралчихсан юм чинь.... Хэндээ ч гомдох вэ дээ.... Надад одоо харамсах зүйл байхгүй. Надад хөл дээрээ зогсох хүч бий.. Арай ч шургаад уначихгүй ээ... Нулимсыг минь арчих хэрэггүй.... Наад нулимас чинь 2 жил зоргоороо л урссийн... Үүнээс хойш эр хүнийг дахиж хайрлаж чадах эсэхээ би мэдэхгүй.
Зүгээр л тантай өнгөрөөсөн сайхан дурсамжаа л зүрхэндээ хадгалж, зүүдэндээ хааяахан нэг учирч байх гэсийн... Илүү зүйл надад хэрэггүү.. Яг ингээд л бид хоёрын хоорондох бүх зүйл үүгээр дуусаг...

Үнэлэмж

Мэдээж хүн болгоны гоо сайхныг үнэлэх үнэлэмж ондоо.. Би эр хүнд хайртай.. Гэхдээ эр хүний нэгэн адилаар сайхан бүсгүйн үзэсгэлэн гоог бишрэх дуртайгаа нуухгүй ээ... Ер нь 3 ахтайгаа өссөн болхоор жоохон эршүүд л дээ... Илүү дутуу аашгүй, байгаагаараа бас хээгүй охид надад таалагддийн.. Харин миний ямар эр хүнийг илүүд үздэг нь нууц хэвээрээ үлдэг..
Би өөрийгөө хөөрхөн гэж боддоггүйн. Жижигхэн эсвэл зурсан юм шиг хөөрхөн биш болхоороо тэгж хэлжаагаам бишээ. Тийм хөөрхөн биш ч бусдын хайрыг татдаг “аятайхан” бүсгүйчүүд зөндөө л байдаг. Зүгээр л аливаа юмны муу муухайг олж хардаг, муу муухайг сэтгэж, үйлдэж чаддаг болсон болхоор би өөрийгөө дотроосоо харлаж байгааг мэджийн. Үргэлж сайн сайхныг сэтгэж бусдад хайр түгээж явдаг хүн дотроосоо гэрэлтэж байдгийн.. Тийм л хүнийг гоё сайхан хүн гэх байх...Надад сайн сайхныг сэтгэх чадал тэнхээ үгүй болжээ.. Хүүхэд байхдаа хамгийн сайн сайхныг сэтгэж, хүн болгоныг хайрлаж чаддаг л байлаа... Харин одоо миний хайр надад өөрөө өөрт маань ч хүрэлцэхгүй байна..
Зарим эрчүүд будаггүй жинхэнэ төрхөөрөө байгаа бүсгүй сайхан гэдэг. Гэхдээ хичнээн байгаагаараа байя гээд усанд ч орохгүй, хиртэй хувцастайгаа, үсээ сэгсийлгээд, нүүрээ халтар татуулаад гүйгээд байж болохгүй биз дээ.. Бүх юм хөгжчихөөд байхад.. Мэдээж хэн нэгэнд ийм байдал таалагдаж болно л доо... Боломжгүй юм гэж байхгүйшдээ..
Нэг нууцыг дэлгий л даа... Ядаж хүний нүдэнд цэвэрхэн харагдахын тулд би өдөрт хоёр удаа шүршүүрт орж бүхэл бүтэн цагийг үрдэг. 7 хоногт 4өөс 5 цагийг хувцасаа угаахад, 2 цагийг угаасан хувцасаа индүүдэхэд зарцуулдаг.. Үсээ янзлахад өдөрт дор хаяж 10 минут... Нүүрээ будахад өдөрт дор хаяж 20 минут зарцуулдаг.. Тэгээд өдөр бүр буцаагаад тэр 20 минутын ажлаа угааж арилгахад 3 минут... Энд мөнгөний тухай ярих нь илүүц дээ... Яг ингээд бодохоор энэ их цаг хугацааг би яс юман дээр өөртөө зарцуулаад байна уу, бусдад сайхан харагдахын тулд бусдын төлөө л зарцуулаад байна уу гэдэг нь сонин. Амьдрал иймэрхүү байдлаар л нэгэн хэвийн өнгөрч байдаг..
Би ч бараг л буддаггүй л дээ.. Гэхдээ будаг шунхны талаар хэдэн үг цухуйлгахад зөвхөн аав ээж, ах эгч л охиноо, дүүгээ битгий буд гэж хэлдгээс үнэндээ бусад нь эсэргүүцдэггүймшдээ.. Бусад бүсгүйчүүд будаг шунхны ачаар нүүр царайгаа амилуулаад байхад тэр бүсгүй ч бас хоцрохыг хүсэхгүй л байх.. Бусдыг нь эрчүүд тоогоод ганцаараа үлдэх бүсгүй хүнд мэдээж муухай л байж таарна. Хэтэрхий хиймэл болохгүй л бол будаг шунх тийм муу зүйл бишээ...
Гоо сайхны хагалгааны тухай бас хэлэх үг байнаа... Хүн болгон төгс төгөлдөр байх албагүйээ... Уг нь байгаа юмыг байгаагаар нь л байлгавал зүгээр.. Гэхдээ яахав энэ нь тэр хүнд өөртөө итгэх итгэл нэмж байвал болохгүй, бүтэхгүй юм гэж байхгүй л дээ... Юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр өөртөө хэтэрхий итгэлгүй хүмүүс гоо сайхны мэс засал хийлгэдэг байх гэж санагддаг. Түүнээс биш эсэргүүцдэггүймоо.
Бусдыг хэтэрхий их дуурайх, эсвэл хэт тахин шүтхийг би огт таашаадаггүй. Өөр хэн нэгэнтэй адилхан болохыг хүсэж мөрөөдөж яваа бол та өөрөө өөртөө эзэн биш, та өөрөө өөртөө эзэн биш бол бусдын нүдээр та хэн ч биш харагдана.
Зарим нэг залуус ухаантай эмэгтэй миний сэтгэлийг гижигдэхгүй гэхийн.. Тэрнээс бусад гоо сайхныг үнэлэх үнэлэмжийг би хүлээн зөвшөөрнөө... Ганцхан энэ үнэлэмжийг л би эсэргүүцэж байна. Энэ бол хүйсийн тэгш эрхийн асуудал ч биш.. Хүн хүнээ хүндлэх, хайрлахтай холбоотой асуудал. Хэрвээ нээх сайхан хүүхэн адсага шиг ааштай, ямар ч чадваргүй, зөрүүд мунхуу байвал тэр хүүхнийг үзэсгэлэн гоо гэж нэрлэж би лав чадахгүй. Хэрвээ тийм ааш араншинтай бол “би бол буга согоо чи бол доод төрөлтөн” гэж харьцаж байгаагийн л шинжшдээ.. Хүнтэй хүн ёсоор харьцаж байвал тэр чинь гоо үзэсгэлэн мөнөөс мөн... Ер нь хөөрхөн хүмүүс их зантай болох гээд байдаг талтайшдээ.. Гоо үзэсгэлэн оюун ухаан 2 нэгэн биед заяадаггүй л гэдэг. Яс юман дээр хүн болгон Эйнштэйн эсвэл Билл Гэйтс шиг сод ухаантан байх албагүйээ.. Зүгээр л бусдыг хайрлах сэтгэлтэй бол тэр ухаатайн шинж л гэж би боддог.. Гэхдээ уншигч та энэ бусдыг хайрлах сэтгэл гэдэг үгийг хэт туйлшруулж хүлээж авч болохгүй шүү..
Би оогт царай хардгүй нтр гэж худлаа бурахгүйээ... Үнэнээ л хэлий царай хардаг аа хардаг... Гэхдээ яг ч царай биш биеээ авч яваа байдал, хувцаслалт.. гэх мэтийн л юм хардаг болохоос өдийг хүртэл нийгмийн байр суурь, өнгө зүс, мөнгө төгрөгөөр хүнийг үнэлэн дүгнэж байгаагүйм шүү...
Ер нь хүн төрөлхтөнд төгс төгөлдөр цэвэр гоо үзэсгэлэн үлдсиймуу? Тоотой хэдхэн л байнашд.. Угаасаа хүн заавал фото модель шиг царай, загвар өмсөгч шиг бие хаа, эрдэмтэн шиг гавал толгой, Шекспир шиг авьяастай байх албагүйшд.. Хүнийг харлах сэтгэл зүрх л байвал боллоо... Гэхдээ гол нь эхлээд өөрийгөө байгаагаар нь хайрлаж, хүндэлж сурч байж өрөөлийг хайрлаж ,өрөөлөөр хайрлуулна.. Өөртөө итгээд дараа нь өрөөлд итгэх нь зөв болов уу гэж боддог..

Ээ дээ энэ Улаанбаатрын зам, тээвэр үү...

Хэрэв замын түгжрэлээс шалтгаалж хичээлдээ ганц ч минут хоцордоггүй, хичээл тараад 2 цагыг замын түгжрээнд үрдэггүй байсан бол, үйлчлүүлдэг нийтийн тээврийн хэрэгсэл маань аятай тухтай байдаг бол, хэрэв автобусанд 1 өдөрт өнгөрөөдөг 3 цагийг өөр ямар нэг ашигтай зүйлд зарцуулж болдог бол гайхалтай байхсан.
Өглөө орой болгон оюутнууд төдийгүй ихэнхи нийслэлчүүд ажил, хичээлдээ явах гэртээ харихын тулд автобусанд багталцаж ядан явдагийг хүн бүр л мэднэ. Уг нь 2011 он боловч автобусанд суухаар социализмын үед амьдарч байгаа юм шиг санагдахыг яана.
Улаанбаатрын нөхцөлд хамгийн олдоцтой, хямд төсөр бөгөөд түргэн шуурхай, багтаамжтай тээврийн хэрэгсэл бол мэдээж том оврын автобус. Иймээс оюутнууд том оврын автобусыг сонгон үйлчлүүлэх нь дамжиггүй. Гэвч тэрхүү хамгийн олдоцтой хямд төсөр унаа маань ачааллаа даахаа нэгэнт больсныг хэлэх хэрэгтэй. Үүнээс гадна түгжирч гацан зөвхөн оюутнуудын төдийгүй нийслэл хотын бүх иргэдийн ажил албыг алдагдуулж байгааг ч мөн дурьдахгүй өнгөрч болохгүй. Түгжирч гацахаас гадна эвдрэх, осолдох, зогсоол дээр зохих хугацаанаас илүү удаан хугацаагаар зогсох зэргээр маш их төвөг чирэгдэл учруулж байна. Мөн хэтэрхий олон хүн сууж яваагаас шалтгаалан халаасны хулгай ихээр гардаг болсон. Өөрөөр хэлбэл нийслэлд явж буй ихэнхи том оврын автобус үйлчлүүлэгчдийн тав тух аюулгүй байдал болон, энгийн техникийн шаардлагыг хангахгүй байна. 2008 оны судалгаагаар:
• Үйлчилгээнд ажиллаж байгаа төрийн 2, хувийн хэвшлийн 98 аж ахуйн нэгж, байгууллагатай “Ажил үйлчилгээний гэрээ” байгуулан тээвэрлэлтийн үйл ажиллагааг зохион байгуулдаг
• Хотын иргэд өдөрт 3.4 сая зорчилт хийдэг,
• Үүнээс 2.4 саяыг нь нийтийн тээврийн хэрэгслэлээр зорчдог
• Нэг иргэний өдрийн дундаж зорчилт – 3,4 удаа.
• Дундаж зорчилтын зай – 3,4 км,
• Зарцуулдаг хугацаа нь дунджаар 29 минут,
• Дундаж хурд 8 км/цаг.
• “Хот орчмын”, “хотын доторх” гэсэн ангиллаар нийтийн тээврийн 92 чиглэлд үйлчилгээ үзүүлдэг
• Нийслэлийн хэмжээнд өдөр тутамд их багтаамжийн автобус, троллейбусны 42 чиглэлд 486, бага багтаамжийн автобусны 65 чиглэлд 1100 гаруй бүгд 1603 автобус, троллейбус шугаманд ажиллаж байгаагийн зэрэгцээ таксийн 21 байгууллагын 645, нийт 2248 тээврийн хэрэгслээр зорчигч тээвэрлэлтийн үйлчилгээ үзүүлдэг
• Нийтийн тээврийн үйлчилгээнд ажиллаж байгаа тээврийн хэрэсэл нь хотын нийт тээврийн хэрэгслийн 2,1 хувийг эзэлж нийслэлийн хүн амын 60 гаруй хувийг өдөр тутам тээвэрлэдэг
• Нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж буй автобус хоорондын зай буюу хүлээлтийн дундаж хугацаа том оврын автобусны хувьд ойролцоогоор 4-5 минут, цахилгаан тээврийнх 6-7 минут, микро автобусных 3-4 минут орчим
• Тухайн онд нийт 193,0 сая зорчигч тээвэрлэсэн
гэсэн үр дүнтэй гарчээ.
Харин өнөөдрийн байдлаар хичээлийн шинэ жил эхэлсэнтэй холбогдуулан орон нутгаас оюутан сурагчид нийслэлд шилжин ирж суурьших болсноор хотын иргэд улам нэмэгдсээр л байгаа. Ачаалал нь нэмэгдсэн боловч ийм зохицулалтыг хийснээр нийтийн тээврийн компаниуд урьдныхаас арай алдагдал багатай ажиллах болсон бөгөөд хөнгөлөлтийн үнэмлэхээр явдаг оюутнууд болон жирийн иргэдийг нэгэн доор тээвэрлэх болжээ. Ингэснээр том оврийн автобуснууд ачааллаа даахаа больж, оюутан болон бусад зорчигчдийн аль альных нь эрх зөрчигдөж байгаа юм. Ингэж иргэдийн эрх ашиг зөрчигдсөөр байгаа боловч нийтийн тээврийн тоо ширхэг огт нэмэгдэхгүй байна.
Ихэнхи нийтийн тээврийн автобуснууд хуучирч элэгдсэн байгаа нь замын хөдөлгөөнийг удаашруулах, осол аваар гаргах, үйлчлүүлэгчдийн тав тухтай байдлийг алдагдуулах гэх мэт олон сөрөг нөлөөтэй байна. Жишээ нь: 10 сарын 19 ний өдөр олон тооны зорчигч тээж явсан МУИС чиглэлийн автобусны дугуй салж унасан. Мөн зарим том оврийн автобуснууд халаалт болон агааржуулалт муутайгаас олон тооны зорчигчидтой тохиолдолд бараг амьсгалахад ч бэрхшээлтэй болдог. Халаалт муутай тохиолдолд өвлийн улиралд зорчигчид даарч хөрөн явахаас өөр аргагүйд хүрдэг.
Саяхан ирсэн тусламжийн 400 шинэ автобусыг аль аль чиглэлд тавьсан нь мөн л тодорхойгүй байна. Автобус хоорондын буюу хүлээлтийн зай замын түгжрээ, техник технологийн шалтгаанаас болон өөр олон шалтгаанаас болж гажуудсанаар нэг автобусанд суух хүний тоо ихдэж тухайн автобусны ачаалал даац хэтэрдэг. Жишээ нь: 2009 онд өвлийн тэсгим хүйтэнд 26 номерийн автобусыг 2 цаг хүлээх ч тохиолдол гардаг байсан. Иймэрхүү маягаар олон тооны оюутнуудын эрх ноцтойгоор зөрчигдөж байна.
Хэрвээ байдал энэ маягаар үргэлжилбэл жил ирэх тусам өсч буй нийслэлийн хүн амд нийтийн тээвэр огт хүрэлцэхээргүй болж, их дээд сургуулиуд хамгийн ихээр байрладаг чиглэлд явах автобусны тоо огт хүрэлцэхээргүй болж оюутнуудын төдийгүй нийслэлийн бүх иргэдийн эрх ашиг ноцтойгоор зөрчигдөж, хүн машин 2 багталцахааргүйд хүрэх юм. Яваандаа хэн ч тээврийн хэрэгсэлээр зорчихоо больж ажил сургуульдаа алхаж явдаг болоход хүрч мэдэх юм.
Чиглэл чиглэлийн нийтийн тээврийн хэрэгсэлийн тоо ширхэг нийслэлийн байнгын болон түр оршин суух иргэдийн тоо болон тухайн чиглэлийг хамрах дүүргүүдэд оршин суух иргэдийн тоотой харьцуулахад хангалтгүйгээс гадна ихэнхи нь хуучирч элэгдсэн байдалтай байна. Үүнийг нэмэгдүүлэхгүй дахин шинээр худалдаж авахгүй байгаа нэг гол шалтгаан бол эдийн засгийн шалтгаан юм. Тус эдийн засгийн шалтгаан нь шатахууны үнийн хөөрөгдөл болон төр засгаас үзүүлж буй дэмжлэг туслалцаа хомс бөгөөд хангалтгүй, хяналтгүй байгаагаас үүдэлтэй. Үүнээс гадна микроавтобусыг саппорогоос зүүн 4 зам хүртэл нийтийн тээврийн үйлчилгээ үзүүлэхийг хориглосон нь төв замын чиглэлд явдаг автобуснуудын ачааллыг улам ихээр нэмэгдүүлжээ.
Том оврын автобусанд зорчиж буй иргэдийн ихэнхи хувь нь оюутан залуучууд болон өндөр настангууд байдаг ба тэд автобусаар үнэгүй зорчих тусгай үнэмлэхтэй. Тийнхүү том оврийн автобусаар оюутнууд болон өндөр настай иргэдийг үнэгүй зорчуулснаар тухайн нийтийн тээврийн компанийн ашиг орлого багасна. Иймээс том оврийн автобусны компаниудад тодорхой мөнгөн дүнг төрөөс олгоно. Зарим нэг компанид энэ мөнгөн дүн шинэ автобус худалдаж авах байтугай байгууллагын үйл ажиллагааг хэвийн хэмжээнд явуулахад арайхийн хүрэлцдэг бол заримд нь гаргаж буй зардлын хэмжээнээс хамаагүй илүү хэмжээний мөнгөн дүн очдог.
Том оврын автобусанд хөнгөлөлттэй зорчих үнэмлэх болон наалтны талаархи асуудлыг хөндөхгүй өнгөрч болохгүй юм. Тус хөнгөлөлттэй зорчих үнэмлэх болон наалт нь олж авахад хүндрэлтэй, захиалга авахдаа хэдхэн хоног авдаг ба олгохдоо маш удаан хугацааны дараа олгодог. Мэдээж зарим нэг хол гэртэй оюутнууд тус наалтийг олж авхаас өөр арга байхгүй учир тэрхүү наалт “шаглагддаг”. “Шаг”-ийн наалт тэнгэрт хадсан үнэтэй. Энэ нь маркетингийн маш нарийн бодлого шиг санагддаг. Төр засгаас оюутнуудаа энэ тал дээр түлхүү дэмжвэл асуудал гарахгүй л болов уу...
Миний таамаглаж буйгаар зарим нэг нийтийн тээврийн компаниуд шинэ автобус авч болохоор ашигтай ажиллаж байгаа боловч тухайн чиглэлд дахин шинэ автобус нэмбэл ашиг нь багасахыг мэдэж байгаа учир үйлчлүүлэгчдийн эрх ашгийг санаатайгаар зөрчиж байна. Энэ асуудал нь оюутан ихээр зорчдог ШУТИС, МУБИС, МУИС, Зайсан буюу ХААИС, Офицер буюу Цагдаагийн академи гэх мэтийн улсын том том сургуулиудын чиглэлд хамааралтай.
Энэхүү асуудлыг шийдвэрлэх арга замуудыг санал болгоход:
• Саяхан тусламжаар ирсэн 400 автобусыг оюутан хамгийн ихээр зорчдог том том улсын сургуулиудын чиглэлд түлхүү тавьж өгөх
• Хуучирч элэгдсэн автобуснуудыг “актлаж” дахин шинээр автобус худалдаж авах хэрэгтэй
• Нийтийн тээврийн компаниуд том оврийн автобуснуудын зорчих цагийн хуваарийг нягт нарийн боловсруулж, ажилчид албан хаагчдаа сайтар зохион байгуулж нарийн цагийн хуваарийг даган мөрдүүлэх
• Автобусны тоо ширхэг олширсноор автобус хоорондын зай ойртож, хүлээлтийн хугацаа багасах бөгөөд том оврын автобусны ачаалал багасах юм.
• Нийтийн тээврийн компаниудын төсвийн зарцуулалтад төрөөс тусгайлан давхар хяналт тавьж, олгож буй тусламж, мөнгөн дүнгийн хэмжээг тус тусад нь зөв зүйтэй хэмжээнд ялгаж салган тавьж өгөх
• Метро байгуулах

Улаанбаатар хотын замын түгжрэлийн асуудал бол аль ч том хотод байдаг л жирийн асуудал боловч миний бодлоор манай нөхцөлд энэ нь бараг гамшгийн хэмжээнд хүрээд байгаа гэвэл хилсдэхгүй. Жишээ нь : өчигдөр оройн 5 цаг 10 минутанд таван шараас машинтай хөдөлж МУИС – ын А байранд хүрэхэд хүрэхэд 7 цаг 04 болсон байв. Хичээл, шалгалтаасаа хоцролгүй ирэх үндэс алга.
Нийслэлийн замын түгжрэл маш олон шалтгаантай
• Нийслэл дэх хүн амын хэт бөөгнөрөл
• 2008 онд нийслэлийн 3 өрх тутмын нэг нь машинтай байсан бол одоо бараг айл өрх болгон машинтай болсон
• Дэд бүтэц хангалтгүй, бүр маш доод хэмжээнд зохион байгуулагдсан учир зам маш нарийхан, олон тооны тээврийн хэрэгслийн ачаалал даахааргүй
• Зам засварын ажил ихээр явагддаг боловч төсөв болон төлөвлөлт, хяналт хангалтгүй.
• Хатуу ширүүн уур амьсгалтай учир улирлын чанартай асуудлууд их тулгардаг. Жишээ нь: хүйтний улиралд халтиргаа гулгаа ихсэх, зам хагарснаас чанар нь муудах гэх мэт
• Замын хөдөлгөөнийг зохицуулах замын цагдаагийн ажилтнуудын тоо хангалтгүй.
• Төрийн албан хаагчдын ажил эхлэх, тарах цаг хичээл сургууль бусад хувийн хэвшлийн мөн хуваарьтай давхацсан

Одоогийн байдлаар хотын захаас хотын төв хүрээд буцхад дунджаар 2- 3 цагыг зарцуулдаг. Яваандаа 4 – 5 цаг зарцуллдаг болох шинжтэй. Хэрэв байдал энэ маягаар үргэлжилбэл “цаг бол алт” гэдэг үг амьдралд ямар ч хэрэгцээгүй хий хоосон үг болж хувирах бололтой. Бүгд л нийтийн тээврийг ашиглахгүй байхыг илүүд үзэх болов уу..
Баримт дурьдвал 2008 оны байдлаар Улаанбаатар хотын замын сүлжээ нийт 427.6 км. Үүнээс хатуу хучилттай улсын чанартай 76.9 км, хотын чанартай 200.9 км, дүүргийн чанартай 114.3 км, мөн 35.5 км шороон зам байна. Налайх, Гацуурт, Шувуун фабрик, Тэрэлж амралт, Баруун аймгуудын болон Багануур, хойд зуслангуудтай хатуу хучилттай замаар холбогдсон бөгөөд бусад хот суурингуудтай шороон замаар холбогдсон. Нийслэлийн гол гудамж замуудын зорчих хэсэг нь 6-22 м өргөнтэй, 1-2 урсгалтай, 2-6 эгнээтэй. Хотын болон хорооллын чанартай гудамжны 52 уулзвар байдгаас хоёр нь 2 түвшин дэх зангилаа юм. Хотын нутаг дэвсгэрт 61 гүүр байгаагийн зөвхөн 3 нь урьдчилан хүчитгэсэн арматур бүхий бетон гүүр байжээ.
Хүн амын бөөгнөрөлийг багасгах тал дээр надад олон санал бий. Орон нутгийн хөгжлийг хүчтэй дэмжих хэрэгтэй. Үүний нэг нь аль нэг том хотыг Монголын 2 дахь нийслэл хэмээн тунхаглаж бүтээн байгуулалтын ажлыг эрчимтэй өрнүүлж, их сургуулиуд Чойр, Дархан, Эрдэнэтэд салбараа нээж, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, мөн ажлийн байрыг бүх л аймаг сумуудад нэмэгдүүлэх нь зүйтэй. Мөн тус тус хотуудын төлөвлөлтийг хийхдээ олон зуун жилийн дараахийг харах хэрэгтэй.
Нийтийн тээврийн асуудлыг зөв зохистой шийдвэрлэснээр хүмүүс хувьдаа машинтай болохыг төдийлэн эрмэлзэхээ больж нийтийн тээврийг сонгодог болно. Шинэ төрлийн тээврийн хэрэгслийг үйлчилгээнд оруулах хэрэгтэй. Энэ нь метро буюу електричка байж болно.
• Дэлхийн ихэнхи том хотуудын төв замууд доод тал нь 6 эгнээтэй байдаг. Хотын төв зам 2 урсгал 4 эгнээтэй бол үүнийг өргөсгөж 6 - 8 эгнээтэй болгох хэрэгтэй. Мөн төв замын туслах замуудыг ихээр барих хэрэгтэй.
Авто замын сүлжээг шинэчлэхэд Улсын төсөв, Монгол улсыг хөгжүүлэх сан, Нийслэлийн төсвөөс ихээхэн хөрөнгө гарган, 2005-2008 онд Улаанбаатар хотод 60 км авто зам, нэг гүүрийг шинээр барих буюу өргөтгөн шинэчлэх ажил гүйцэтгэсэн байна. Мөн энэ хугацаанд хотын төв зам болон хорооллын доторхи авто замуудад 304,667 м2 засварын ажил хийжээ. 2008 онд Улаанбаатар хотын авто зам, замын байгууламжийн зураг төсөв боловсруулах, шинэчлэх, засвар арчлалтын ажилд нийслэлийн болон улсын төсвийн хөрөнгөнөөс нийт 5,6 орчим тэрбум төгрөгийн ажлыг гүйцэтгэсэн байна. Гэвч энэхүү ажлууд нь Монголын хатуу ширүүн уур амьсгалд амархан элэгдэж мууддаг учир төдийлэн үр дүнтэй болж чаддагүй байна. Иймээс бараг жил болгон зам засварын ажлыг дахин шинээр хийх шаардлагатай болдог. Зам засварын ажил хийх тоолонд замын түгжрэл нэмэгдэж ард түмэнд улам их хүндрэл учирдаг. Үүнээс гадна энэхүү ажилд зориулагдах төсөв нь хяналт муутай байдагт оршино. Иймээс зам засварын ажлын гүйцэтгэл, төсөв зарцуулалтад хатуу хяналт тавих нь зүйтэй.
Мөн үүнээс гадна:
• Замын цагдпаагийн байгууллагад төрөөс үзүүлэх дэмжлэг туслалцааг нэмэгдүүлснээр албан хаагчдын тоо бүх зам дээр хүрэлцээтэй болно.
• Ажил, хичээл сургуулийн цагийн хуваарьт арай өөрөөр зохицуулалт хийх
гэх мэт арга замуудаар замын түгжрээг багасгаж болно.
Эцэст нь дүгнэн хэлэхэд хожим улс орны ирээдүйг авч явах оюутнууд төдийгүй нийслэлийн бүх л иргэдийг түргэн шуурхай, тохилог тээврийн хэрэгслээр хангах нь төр засгийн үүрэг гарцаагүй мөн. Хамгийн гол нь удирдлагаас зөв зохицуулалт хийх ёстой. Зөвхөн төр засаг гэлтгүй нийтийн тээврийн үйлчилгээ үзүүлдэг зарим компаниуд чухам яаж мөнгө ахиухан хүүдийлэх вэ гэж биш, яавал тохиромжтой үйлчилгээ үзүүлэх вэ гэдгээ бодох хэрэгтэй. Гэвч хувийн хэвшлийн компаниудын үйл ажиллагаанд төрөөс шууд оролцох боломжгүй бөгөөд энэ бүхнийг зөвхөн хууль хяналтын аргаар зохицулах нь зүйтэй.

Why it is important for Mongolia to develop eco tourism?

Every country has got dominate sectors in economy, which is for Mongolia is mining and livestock. Also in last few years tourism in our country is rising concretely. In my opinion this fact must show good influence on Mongolian nature.
As I said before, dominating sectors of economy in our country is livestock and mining. They have lots of benefits and profits, but as we all know, they have stronger minuses. It can bring a lot of damage to the nature of our country too. Therefore we must choose eco friendly sector of economical developing. It seems that the only sector of economical developing that won’t bring damage to nature is eco tourism. So we have to develop eco tourism properly. Today livestock makes over 30 percent; mining makes more than 50 percents of economy of our country. But tourism makes only 10 percent of this. I have read that if tourism is highly developed it can make 20 percent of the economy of the country.
Since 1990, socialism in Mongolia had been removed; Mongolia had become “open country” for all tourists from every corner of the world. And it’s one of the main reasons of increasing tourism in our country. It wouldn’t be too much if I say unique harmony of desert, prairie, mountains and forests of our country attracts the tourists.
Mongolian history starts from very ancient time. The reason is our ancestors, The Kuhn’s, were the first nomad tribe which found the first and most powerful nomad state. Most part of hundreds of paleontological findings which founded in Mongolian wise field, are from ancient Kuhn’s.
In nowadays, almost every educated person knows about Chinggis Khan. He wasn’t just a great leader and founder of Mongolia; he was a combiner of the half of hemisphere in civilization economy, culture and language. People come to see the homeland of this great leader.
Our country has a beautiful nature. Wide and inhabited fields, majestic and high mountains with thick forests, rivers and lakes with pure crystal water, Gobi desert with unique beauty and most wonderful thing ever blue sky. Using this amazing nature we should attract people, but not to destroy this beauty. We don’t know how hard our ancestors tried to leave this great place for us.

I have five opinions about developing eco tourism.
1. To improve the quality of hotels or places, which, tourists are staying.
2. To make more interesting introducing and advertising our country. Therefore to prepare a high professional guide.
3. To knowledge every citizen of Mongolia about advantages of eco tourism.
4. To make stronger protection of historical sights and nature.
5. To construct a new complexes for tourists.
I believe that if we can make those opinions real, tourists which coming to visit Mongolia will be increased day by day. They will go back to their country with full satisfaction in their heart, because they have seen the unique complex of nature and ever blue sky. And they will save those moments, which spent in Mongolia, in their mind for a long time and would come back with pleasure.

Миний нутгийн ландшафт

Хөх Азийн цээжинд ирж буцахын учир
Хүмүүний алтан заяа энд байхын учир
Туурайн тамгатай хөрсөн дээр унагатай хамт тэмцэж хөлд орохын учир
Тунгалаг шандны толиог хулантай хамт булаалдаж рашаан амсахын учир
Би Монголдоо мэндэлсээн... ( Ш.Гүрбазар” Би Монголоороо гоёдог”)
Өвөг дээдэс маань бидэнд дахин давтагдашгүй, говь, хангай, хээр хосолсон үзэсгэлэн төгөлдөр уудам тэнэгэр газар нутгийг өвлүүлэн үлдээжээ. Толгой дээр мөнх хөх тэнгэр цэлийж, хөл доор маань үржил шимээр дүүрэн хөрс гишгэгдэнэ. Ийм ховор гайхалтай нутгийг тэд ямар үнэ цэнээр харь элэгтнээс харамлан хамгаалж үр хойч бидэндээ үлдээснийг хэн ч үл мэднэ. Тиймдээ ч эрт үеэсээ байгал орчноо хамгаалах хууль журмуудыг тогтоож, түүнийгээ ч бусдаас илүүгээр даган мөрдсөөр ирсэн. Үр хойчдоо бага балчираас нь ан амьтан, ус ургамал газар нутгаа хайрлан хамгаалж, тэдэнтэй харилцан шүтэлцэж амьдрахыг зааж сургадаг сайхан уламжлалтай.
Дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн жуулчид эх нутгаас минь буцахдаа сэтгэлдээ байгалийн хосгүй цогцлоог үзэж харсандаа бахархан, сэтгэлдээ нууцхан бишрэл тээсээр оддог гэвэл хилсдэхгүй. Улс орон болгон Монгол нутгийн мөнх хөх тэнгэрийг шагшин гайхдаг, бид ч түүндээ сүсэглэн биширдэг билээ. Гэсэн ч сүүлийн үед тэрхүү гайхалтай байгал маань олон хүчин зүйлээс шалтгаалан эвдрэн сүйтгэгдэж байна.
Манай орны эдийн засгийн 50 орчим хувийг ашигт малтмал, 30 орчим хувийг мал аж ахуй, 10 хүрэхгүй хувийг аж үйлдвэрлэл буюу экспортлол, үлдсэн хувийг бусад салбарууд бүрдүүлдэг. Миний бодлоор эдийн засгийг бүрдүүлдэг хамгийн эрсдэл багатай бөгөөд ашиг ихтэй салбар нь аялал жуулчлал юм. Хэдийгээр аялал жуулчлал улирлын чанартай бөгөөд тогтворгүй шинжтэй боловч уул уурхайн салбартай харьцуулахад зардал болон байгалийн нөөцийн зарцуулалт бага юм. Миний дүгнэлтээр Монголд аялал жуулчлал болон уур уурхайн салбарыг адилхан хэмжээнд хөгжүүлэх нь тохиромжтой. Хэдийгээр манай оронд аялал жуулчлалын нөхцөл дээд зэргийн түвшинд хүрээгүй боловч дээр хэлсэнчлэн, бусад улс орнуудаас хамаагүй том давуу тал бидэнд бий. Аялал жуулчлалыг өндөр түвшинд хөгжүүлсэн тохиолдолд тухайн орны эдийн засгийн нөөцийн 20 хувийг бүрдүүлэх боломжтой гэж үздэг.
Уул уурхай өндөр түвшинд хөгжиж буй нь магтууштай хэрэг боловч Монголын нөхцөлд ашигт малтмалаа ухаж авчихаад орчин тойронд нь нөхөн сэргээлтийг огт хийхгүй байгаа нь нууц биш. Иймээс уул уурхайн салбар манай орны байгал орчинд нөхөж болшгүй их хэмжээний хор уршиг учруулж байна. Бидэнд үлдээсэн онгон дагшин, үржил шимтэй, ан амьтан ус ургамалаар баялаг байсан газар нутгийг бид үр хойчдоо үржил шимгүй болж үгүйрч хоосорсон, ухаж сэндийчсэн газар болгож үлдээх гэж үү? Магадгүй хуулиар бүхнийг шийдвэрлэнэ гэдэг худлаа. Гэсэн ч тэр сүрхий байгаль орчны талаархи хууль нь үйлчлэхээ байж салхинд туугдан замхарсан баймааргүй юм.
Мал аж ахуйгүйгээр Монгол улсыг төсөөлөхөд бэрх. Мэдээж бэлчээр, халдварт өвчин гэх мэт олон асуудал энэ салбарт тулгардаг. Гэсэн ч эрт дээр үеэс монголчууд мал аж ахуй эрхлэн, байгал дэлхийтэйгээ хэрхэн зохицон амьдах талаар мянга мянган жилийн туршлага хуримтлуулсан ард түмэн. Тэгээд ч мал төрийн хамгаалатанд байдаг нь малчин ард түмний хувьд нүдээ олсон хэрэг юм.
Дэлхий дахины хөгжил дэвшил өдрөөс өдөрт нэмэгдэж, шинэ техник технологууд өсөн олширсоор. Тэрхүү ололт амжилтууд бидний амьдрал ахуйг илүү амар хялбар болгож, биднийг төгс төгөлдөр оршихуйд ойртуулсаар байна. Мэдээж энэ бол хорвоо ертөнцийн дээд оргил болох хүмүүн төрөлхтөн бидний оюун ухаан хичнээн гайхалтай болохыг баталсан хэрэг. Тэрхүү амар хялбар, төгс төгөлдөр, хүчирхэг байдалд хүрэх явцдаа бид байгаль эхдээ хичнээн хэмжээний хор уршиг учруулсныг барагцаалж таамаглах аргагүй болжээ. Түүгээр барахгүй бид хүчирхэгжих тусам байгаль эхдээ төдийгүй өөрөө өөрсдөдөө ч аюул занал хурааж байна. Ямартай ч хөнөөж сүйтгэсэн ургамал, ан амьтан, хордуулж бохирдуулсан ус агаараа, хатааж ширгээсэн гол горхи, нуур цөөрөм, ухаж сэндийчсэн уул талаа эргэж хараад нэгийг бодох цаг нэгэнтээ ирсэн. Үүнийг эх дэлхий маань бидэнд чимээгүйхэн анхааруулсаар байгаа. Цөлжилт, ган, зуд, үер энэ бүхэн цаанаа нарийн уялдаа холбоотой бөгөөд хүн байгалийн зохисгүй харилцаанаас үүдэлтэй гэдэгт би итгэдэг.
Мэдээж шинжлэх ухаан техник технологи өндөр түвшинд хүрч байгаа нь сайшаалтай. Гэсэн хэдий ч тэрхүү хөгжил дэвшил биднийг болон хойч үеийнхний маань амьдралыг хөнөөх хүчин зүйл болохыг хэн ч үл хүснэ. Магадгүй энэ бүхэн хөгжил дэвшлийн сөрөг тал бөгөөд заавал байх ёстой үзэгдэл ч байж болох. Хүн төрөлхтөн биднийг өнөөдрийн энэ өндөрлөгт хүргэсэн аугаа оюун ухаанаа байгалийн баялгуудийг зөвөөр ашиглах, нөхөн сэргээх арга замыг олоход ашиглах нь зүй.
Улс гүрнүүдэд хот суурингууд улам олширч байгаа. Үүнийг даган хүн амын бөөгнөрөл, байгал экологийн асуудал улам хурцаар тавигдаж байна. Харамсалтай нь нийслэл Улаанбаатар хот маань үүний нэгэн тод жишээ болж агаарын бохирдлын хэмжээгээрээ дэлхийд гуравдугаарт жагсдаг болсон. Монгол улсын хүн амын талаас илүү хувь нь Улаанбаатар хотод аж төрдөг. Анх энэ хотыг сүндэрлүүлэхдээ метрополитен болтлоо томорно гэж тооцоолоогүй ба одоогийн байдлаар ч хот төлөвлөлт хэт замбараагүй байгаа нь нууц биш. Ийм нөхцөлд хүрээлэн буй орчны асуудалтай тулгарахгүй байна гэдэг боломжгүй. Энэ бүхнийг эс тооцон Улаанбаатар хот улсын маань нүүр царай гол төв болсон үзэсгэлэнтэй том хот болж өргөжсөөр.
Хөгжил дэвшлээр тэргүүлж буй улс орнууд хүн ам ихтэй том хотуудынхаа экологийн асуудлыг нарийн зохион байгуулалттай, зөв хот төлөвлөлт, цэцэрлэгжүүлэлтийн тусламжтайгаар шийдвэрлэдэг. Гэвч Монголд энэ үзүүлэлтүүд дутагдалтай байгаа нь ойлгомжтой. Улсын маань нийслэл байгаль экологийн зөв орчин нөхцөлтэй, эх дэлхийдээ ээлтэй хот байгаасай гэсэн хүсэл Монгол улсын иргэн бүрийн цээжинд бий. Үнэхээр л Улаанбаатар маань орой үдшийн цагаар залуус хөөрөлдөн алхах ногоон модот цэцэрлэг, гудамжаар алхаж яваад амсхийж тухлан суух сандал, хогон дотроо живэхгүйн тулд хогийн сав, хавар намрын цагаар шороондоо даруулахгүйн тулд бут зүлэг дутжээ. Агаарын бохирдол ч багасаж, аз нь таарвал сургууль цэцэрлэг, яслийн хашаанд манаачид нь хөөгдөн байж суух, эсвэл архи тамхины үнэр нэвширсэн баар уушийн газраас өөр орох суухаас өөр замгүй залууст архи дарсны газраас холдож чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрөөж болох нэг ч гэсэн газар нэмэгдэнэ.
Сүүлийн үед тогтвортой хөгжлийн талаар их яригдах болсон. Тогтвортой хөгжил гэдэг нь техник технологоос гадна хүний хөгжил болон экологийн нөхцөл нөөцийн хүчин зүйлийг анхааран зэрэг хөгжүүлэх явдал юм. Улс орон маань зөв замаар, байгал орчинд ээлтэйгээр өндөр хөгжилд хүрээсэй гэж хүсэл иргэн бүрт бий. Гагцхүү манай улсад энэхүү бодлого дутагдалтай байгаа нь нууц биш.
Ýíýõ¿¿ ¿çýñãýëýíò áàéãàëèéã ¿ð õîé÷äîî óíàãàí òºðõººð íü ºâë¿¿ëýí ¿ëäýýõ íü áèäíèé ¿¿ðýã òºäèéã¿é àëäàð ãàâúÿà þì. Ìàíàé çàñãèéí ãàçàð “ìàðãààøèéí ººõíººñ ºíººäðèéí óóøèã äýýð” ãýñýí áîäëîãî ÿâóóëäàã. Ãýñýí ÷ õîæìûí ò¿¿õýíä áèäíèéã ¿ð õîé÷èéíõîî èðýýä¿éã áàëëàñàí õýìýýí áè÷âýë áèäíèé õèéæ á¿òýýñýí ¿éëñ, îëîëò àìæèëò á¿äãýðíý. Òèéìýýñ çºâõºí ºíººäðèéã áèø ìàðãààøèéã áàñ õàðñàí áîäëîãî ÿâóóëàõ íü ÷óõàë áîëæýý. Ýöýñò íü õýëýõýä áàéãàë îð÷íû àñóóäàëä áàãà ÷ ãýñýí àíõààðàë õàíäóóëàõ íü çºâõºí èðýýä¿é õîé÷äîî îðóóëàõ õóâü íýìýðýýñ ãàäíà ººðñäºäºº ýð¿¿ë ñàðóóë àìüäàð÷, óðò óäààí íàñëàõûí òýìäýã þì.
Ýõ îðíûõîî èéì ãàéõàëòàé ¿çýñãýëýíò áàéãàëèéã ýâäëýí ñ¿éòãýæ, õîîñëîõ íü äýíä¿¿ õàðàìñàëòàé áèø ãýæ ¿¿? Íýãèéã áîäîõ öàã íü èðýýã¿é ãýæ ¿¿? ßðüæ áè÷èõýýñýý èë¿¿ õèéæ á¿òýýõ öàã íü èðýýã¿é þì óó?

Надад үхтлээ үнэнч анддаа би өөрөө гайхамшигт сайн нөхөр байхсан

Би багаасаа дүүтэй болохын хүслэн болсон хүүхэд байсан юм. Гэсэн ч яагаад ч надад төрсөн дүүтэй болох боломж байхгүй байлаа. Тэгээд би дүүгээрээ юуг сонгосон гээч? Нохойг.
Намайг мэдээ орсон цагаас л манайх нохойтой байсан юмдаг. Уг нь их л харь холоос манай гэр бүлийг зорьж ээжийн минь өвөрт ирсэн “нөхөр” байлаа. Одоо санахад өөрөө бяцхан байсан юм болохоор би нохойг биш нохой намайг асардаг байжээ. Их ч ухаантай нохой байж. Нэг ёсны асрагч хийж миний ойр орчим л гүйж явдагсан. Дөнгөж хэлд орчихоод нохойгоо дандаа “дондууш” гэж дууддаг байсныг минь гэрийнхэн дандаа шоолдогсон. “Хав хав” эсвэл “нохой” гэж хэлүүлэх гээд чадаагүй гэнэ лээ. Даанч “сагсаан дондууш” - ийгаа асрах миний ээлж болохоос өмнө үхчихжээ. Үүнээс хойш би 4 хөлт анд нарт үргэлж ач санаж явах болсон юм.
Дараа нь бас л түүнтэй адилхан сагсгар “дондууш” – ийг амьсгал хураах хүртэл нь нь тэжээж ном ёсоор нь оршуулсан юмдаг. Тэр ч гэсэн миний хувьд үнэлж барашгүй үнэнч анд байсан билээ. Үүнээс хойш нохой тэжээх туршлагатай болж заримдаа хүмүүс надад нохойгоо сургуулхаар өгдөг боллоо.
Харин одоо манай гэрт нэг бас нэг дондууш... Охин нохой болоод ч тэр үү... Би хэт эрхлүүлснээс болоод ч тэр үү... Миний мэдэх нохойнуудаас хамгийн эрх танхи амьтан бол энэ “цагаан дондууш”. Намайг хичээлээсээ ирэхийг хүлээж хаалга манаж үүдэнд хэвтээд, эсвэл цонхны тавцан дээр гарч суугаад бууж ирж ус ч уудаггүй, эсвэл сандлын цаанаас өдөржин цухуйдаггүй гэсэн. Намайг гэртээ ирэнгүүт л бөөн баяр болж гэр нураахыг шахна.
Сүүлийн үед шалгалт шүүлэг гээд зав гарахаа байлаа. Анд нөхөд найз залуу гээд нэг л их завгүй Анужин гэртээ харуй болход л орж ирнэ. Зарим өглөө оройтож сэрээд дондуушийг салхилуулж амжихгүй, зарим орой дэндүү оройтож ирээд дондуушийгаа цангааж турааж алахаа шахна. Нэг орой гэртээ орж ирээд жижигхэн ширээ хивсэн дээрээ тавиад хичээлээ хийхээр газарт тухлан суулаа. Дондууш бөмбөгөө зууж ирээд хичээл хийж байгааг хараад “намайг тоохгүй бололтой” гэсэн шинжтэй нуруунд наалдан томоотой хэвтлээ.. Гэнэт эрхийн балай дондуушийгаа би хачин ихээр өрөвдөв.. Тэгээд бодлоо... Энэ амьтанд надаас өөр хэн байгаа билээ? Намайг байхгүй бол энэ эрх танхи амьтан маань яах билээ? Надад энэ амьтан ийм хайртай, үнэнч, үргэлж намайг баярлуулж баясгаж байхад би дондуушыг хангалттай хайрлаж, халамжилж, зугаацуулж, баясгаж чадаж байна уу? Энэ амралтын өдрүүдээр дондуушийгаа жоохон баясгая даа л гэж бодогдов...
Манай гэрийнхэн нохойнд хайртай л даа.. Гэхдээ над шиг тийм хүчтэй биш.. Намайг байхгүй бол бүгд л завгүй гээд ядаж гадаа гаргах ч хүн олдохгүй ээ.. Хоолыг заавал миний гараас надтай цуг иддэг зуршилтай золиг л доо энэ.. Бага байхад нь хоолоо харамладаггүй болдог гээд заавал гар дээрээсээ толгойг нь илж байгаад өгсөөр сургасан нь тэр. Ээж аав 2 миний эзгүйд ганц эрх цагаан дондуушийг минь гадаа гаргаж байгаад гурван ч удаа алджээ. Би л хичээлээсээ ирж байж баахан хайж явсаар олдог юм. Хөөрхий амьтан намайг хайж байгаа царай нь. Дандаа миний өөрийг нь салхилуулдаг газруудын нэгэнд цомцойгоод л сууж байдаг юм. Угаас жижигхээн гөлөг байхаасаа эхлээд л миний гар дээр өссөн болхоор ээж аав 2 занг нь сайн мэдэхгүй байх нь аргагүй дээ. Болдогсон бол дондуушийн сэтгэл зүйг ойлгодог, гадаа гаргадаг, өдөржин зугаацуулж, баясгаж хооллож ундлаж хэн нэгэн, эсвэл цэцэрлэг маягийн газар аваачиж өгчихөөд хичээлдээ явж ирээд авч байхсан. Даан ч тийм газар алга аа.. За даа.. Хүн хүнээ ойлгохоо больчихсон нийгэм, миний эрхийн тэнэгийг надаас өөр хэн л ойлгоо аж даа... Магадгүй нохойгоо ингэж эрхлүүлсэн намайг ч гэсэн хүмүүс ойлгохгүй биз ээ... Гэхдээ би нохойгоо зөв эрхлүүлсээн..
Их Британид амьтан тэжээхэд заавал 1 – 2 сарын турш амьтан тэжээх тусгай хичээлд сууж зөвшөөрөл авч байж л амьтан тэжээх эрхтэй болно гэсэн хууль гарчээ. Би хэрэв Их Британийн иргэн байсан бол хуулийн дагуу хариуцлага хүлээх байжээ. Эсвэл нөхөр Анужин та амьтан тэжээх чадваргүй гээд дондуушаасаа хагацах болох байж. Эсвэл АНУ ч юм уу өөр ямар нэгэн зөвхөн хүний төдийгүй амьтны эрхийг дээдэлдэг улсад байсан бол би мөн л хариуцлага хүлээх байж. Тэгтэл Монголд нохойн асрах, “үрчлэх” газар байтугай олигтой мал эмнэлэг тийм ч олон биш байна. Харин харамсалтай нь хөрөнгө мөнгөгүй атлаа нохойн устгалыг бол сайн явуулж байгаа шүү энэ төр засаг. Ер нь Монголын иргэн болгон багаасаа байгаль дэлхийгээ хайрладаг байгаасай. Харин байгал дэлхийгээ хайрлана гэдэг чинь цэцэг тарих, амьтан тэжээхээс л эхэлдэг юм шүү дээ..
Нохой гэдэг амьтан чинь урт насалдаггүй юм аа хөөрхий. Намайг хайрлах гээд л.. Надаар хайрлуулах гээд л энэ дондууш маань надад ирсэн юм шүү дээ.. Үнэндээ миний эрх цагаан дондууш буюу Лэкси маань миний хувьд нохой биш үргэлж мөрөөддөг байсан дүү минь юм шүү дээ... Миний юугаар ч сольшгүй эрдэнэ... Тэд 3 уулаа л надад миний гэр бүлийн нэг гишүүн миний ах, эгч, дүү шиг минь л үнэтэй...

Ирээдүйд хөтлөх зам

1 бүлэг
Анхны алхам
Би яг л бусад 18 настай охидийн нэгэн адилаар адал явдал, эрч хүчээр дүүрэн амьдралаар амьдарч яваа жирийн охин. Надад гоц гойд зүйл байхгүй ээ. Бусад шиг л толгой, гар, хөл, нүд, чихтэй, хэвийн бодож, сэтгэж, мэдэрч чаддаг ямар ч гаж зүйлгүй нэгэн. Миний бүх л зүйл хэвийн, тэгээд ер нь би юугаар ч дутдаггүй л дээ. Хамгийн гол нь нилээн жижигхэн биеийг тооцохгүй бол шүү дээ. Хувь заяа надад элэг бүтэн сайхан гэр бүл, намайг хүндэлж, хайрлаж, ойлгож, чаддаг үнэнч найзууд, хэнээс ч дутуугүй оюун ухаан, бага ч гэсэн авьяас хайрлачихаад ганцхан зүйл дутуу үлдээсэн нь тэр. Саяхныг хүртэл дээ... жижигхэн гэдгээсээ болоод би өөрийгөө цаг үргэлж голдог байлаа. Үнэндээ ямар нэгэн юманд сэтгэл дундуур бас зүрхэн дотроо нууцхан гомдолтой алхалдаг байсан юм. Харин хэдхэн сарын өмнө дөө.. Миний өөрийгөө хайж олох аялал эхэлсэн юм.
Магадгүй би яг мөнгөн хонхны баярынхаа өдөр өөрийгөө хэн болохыг ойлгох анхны алхмыг хийсэн байх. Энэ өдөр болсон бүх л зүйл оюун санаанд минь хэзээ ч мартагдахааргүй мөнхрөн үлджээ. За ингээд би уншигч таньд өдрийн тэмдэглэлээ толилуулья.
2009 оны 5 сарын 7 ны өдөр: Өнөөдөр бүтэн 10 жил хүлээсэн амьдралын минь алтан мөчүүдийн нэг. Хонхны баяр.. Ингээд нэг л мэдэхэд өнөөдрийг хүртэл яваад ирчих гэж... Энэ өдөр ойртох тусам л сургуульдаа хоргодож төгсмөөргүй санагдаж байсансан. Хүүхэд насны минь жаргалтай сайхан дурсамж бүхнийг нандигнан хадгалсан сургуулиа орхиод алсыг зорин нисэх цаг ирчихжээ.
Шөнөжингөө нууцхан гуниглаж бас догдлоод, хальтхан зүүрмэглэхдээ ангийнхнийгаа зүүдлээд, нэг л ер бусын ээх нарны анхны туяанаар нойрноос би сэрлээ. Толинд харлаа. Сургууль төгсөх болчихсон гэдэгтээ бас л итгэсэнгүй. Жоохон ч гэсэн юм идэх гэсэн боловч догдлоод тайван сууж ч чадахгүй, хоолойгоор юу ч давсангүй.
Хувцасаа өмсөөд, нүүрээ будаж бараг бэлэн болчихоод Сувдааг хүлээж суулаа.Сувдаагийн хамаатны эгч Төөгөөгөөр үсээ янзлуулна гээд тохирчихсон байсан юм л даа. Намайг бэлэн болчихоод байхад утасны цаанаас Төөгөө эгч Сувдаа 2 дөнгөж сэрээд одоо гарлаа гээд нойрмог дуугаар хэлж байв. Тэвчээртэй хүлээхээр шийдээд орон дээрээ суулаа. Даанч орох байх газар олдохгүй үнэхээр хэцүү байлаа. Байн байн залгана. Тэр хоёр арайхийж ирээд Сувдаа бид 2 үсээ янзлуулж дуусаагүй байтал сургууль дээрээс ангиараа сууж явах ёстой байсан автобус орхиод явчихав. Ингээд л бөөн адал явдал..
Бас Гармаа маань үсээ янзлуулж байгаад хоцорсон байлаа. Аргагүй л дээ нилээн урт үстэй юм л даа. –тэр гоё урт үс нь бидний бахархал л даа- Тэгээд л жигтэйхэн ганган 3 охин дүүрэн замын түгжрээн дунд явах ч биш мөлхөх ч биш ядаж байгаа автобусанд суучихсан, хүн амьтны гайхлыг төрүүлсээр яваад арайхийж Сүхбаатрын талбай дээр буулаа. Болоогүй ээ ангийнхнийгаа олох хэрэгтэй гэж байгаа юм. Хэрвээ та санаж байгаа бол тэр жил төгсөгчдийг амралтанд явуулахгүй харин нэгдсэн журмаар бүгдийг нь талбай дээр цуглуулсан болохоор арай л хэтэрхий олон хүн талбай дээр бужигнаж байлаа. – жич манай ангийнхан нууцаар амралтанд явахаар төлөвлөсөн байтал хэн нэгнийх нь ээж Алтай захиралд ольсон учир бүтэлгүйтсэн юм. Хэнийх нь ээж гэдэг нь одоо болтол мэдэгдээгүй шүү.
Ангийнхнийгаа хайж яваад хуучин найз бандиа хальт харлаа. Угаасаа бид 2 байнга л санаандгүй хаа нэгтээ тааралдаж байдаг хачирхалтай хүмүүс л дээ. Тэр миний анхны хайр, түүнийг би одоо болтол мартаж чадаагүй, хайртай хэвээрээ. Гэхдээ яагаад ч юм би түүнтэй санаандгүй таарах болгондоо нэг бол улаан цайн хараагүй юм шиг зөрдөг, нэг бол нүүрээ том шилний цаана нуудаг сонин зуршилтай болчихсон. Яагаад тэгдгээ даанч тайлбарлаж тэдэхгүй юм. Энэ удаа бас л урьднийхаараа мэндгүй зөрлөө.
Арайхийж ангийнхнийгаа оллоо. Манай Ганаа –сонгино- Оюунбилэг –гонжгор- Нараа –лаа- Бадамаа –дональд- Батцэцэг –буржак- Доогий –тарвага- Дүддайрий –бөөрөнхий- Жүүгий – сормуус- Гармаа –адуу- Сувдаа –левчик- ер нь бүгд л үнэхээр хөөрхөн харагдаж байсан шүү. -Эрэгтэй байсан бол хамгийн түрүүнд очоод бүгдэнгийнх нь өмнө сөхөрч суугаад надад ганц хүрчих тэгэх үү энэ тэр гээд гуйж байгаа даа-
Мэдээж ихэнхи охидууд өсгийтэй гутал туфль өмссөн байв. Тэгээд талбай дээгүүр алхсаар байгаад заримийнх нь хөл нь ядарч гутлаа тайлаад барьчихсан харагдана. – манай параллель ангийн охидууд- Талбайгаас шууд Зайсан орцгооход охидууд нь үгээ хэлж үсээ зулгаагаад арга ядаад банди нартаа үүрүүлж байсан юм даг.
Зайсангаас сургууль орох замдаа охидууд хөвгүүд бүгд дуулаад л уяраад л.. Сургуул дээрх ёслолд оролцчихоод гараад ресиоран руу явахдаа өдөр тааралдсан Барсаа луу залгалаа. Баяр хүргэж байна. Түүний хоолойг сонсоогүй удсан болохоор хоолой зангираад уйлах гээд л эрхлээд сэтгэл сонин болж байлаа. Ресторанд очлоо. Идлээ, уулаа. Сүүлдээ уяраад уйллаа. Түүн лүүгээ мессеж бичлээ. Хариуд нь бас л уярмаар үгтэй мессэж ирлээ.












Амьдралаас юу хүсэн хүлээж, мөрөөдөж байгаагаа ойлгохоор зорилго тавин бүхнийг дэс дараагаар нь шалгаж үзлээ. Хамгийн эхлээд гэр бүл.. Энэ тал дээр бии өөрийгөө дэлхий дээрх хамгийн азтай хүн гэж хэлж болохоор байлаа. Хан уулс шиг ханхар 3 ахтай. “Жич: манай ах нарийн дунд 178 см аас доош өндөртэй хүн байхгүй болно. Би энэ 3 яг миний өсөлтийг хуваагаад авчихаж гэж байнга боддог байв”. Ухаант хатан шиг дайчин ээж, “Ээжээсээ бага зэрэг айдаг л даа. Бага зэрэг ууртай ч гэсэн ямар ч эмэгтэй миний ээж шиг ийм дайчин, гавшгай бас сэтгэлийнхээ гүнд хамгийн уян зөөлөн хүн байж чадахгүй гэдгийг бардам хэлэх байна” Миний мэдэх хамгийн үнэнч шударга бас мэдлэгтэй хүн болох миний аав “Магадгүй шударга үнэний сахиус Мэдлэгийн бурхан 2ын хүүхэд гаригаа андуураад дэлхийд буучихсан байхаа. Би тэгж таамаглаад байгаа юм” Дараа нь анд нөхөд.. Бурханд намайг найзуудтай минь уулзуулсанд талархаж залбирч явахгүй бол лав алдас болно оо. Ямар ч 10 найз охидууд манай анд нар шиг ингэтлээ нэгэндээ ингэтлээ дасч ээнэгшээд, зүрхнийхээ угаас хайрлаж байгаагүй л болов уу даа. Тиймээ та зөв уншсан даа зөв уншсан.. 10 охин. Бид бол Анужин Ганчимэг Наран Гарамханд Батцэцэг Долгормаа Оюунбилэг Цэрэнханд Цэрэнханд Дуддайрий. Уншиж байгаа бол бид үргэлж хамтдаа шүү бүгдийг нь тэврээд үнсье хайртай шүү.. бүгдэнд нь хайртай. Надаа хүнд гайхуулаад байх сүртэй үнэтэй зүйл байхгүй ээ. Гэхдээ та нараараа би хэнд ч гайхуулж чадна аа. Оюун ухаан гэвэл би алгебрт үнэндээ авьяасгүй ээ. Асуугаад ч хэрэггүй байхаа. Ер нь л байгалийн ухааны хичээлүүдэд би тийм ч сайн биш ээ. Зүгээр л ном уран зохиолд ухаангүй хайртай, эх хэлээ бас гадаад хэлийг шимтэн судлах дуртай. Ер нь л 9 наснаас хойш ном миний шүтээн байсан. Байсаар ч байх болно.

Нууцын мод

Нарны туяанд цас гялбах нэгэн өглөө би дасал болсон саарал цэцэрлэгийг чиглээд алхаж явна. Миний хувьд дэлхий дээрх хамгийн онцгой нэгэн мод энэ цэцэрлэгт ургадаг юм. Бусад модноос ганцаархнаа сондгойрч, бараг л хүйтэн хөндий чулуун хананаас ургасан энэ мод олон ч нууцыг минь хадгалсан даа.. Өнөөдөр бас л тэр модондоо нууцаа шивнэхээр яваа нь энэ. Энэ мод бас учрал болгоны минь гэрч. Үерхэж байсан хөвгүүдээ энэ модонд авчирч 1 ёсондоо танилцуулдаг байлаа. Гэхдээ тэднээс хэн нь ч энэ мод бид хоёрын гүнзгий холбоог мэдэхгүй. Энэ бол бид хоёрын бас нэгэн нууц. Хайртай найзуудынхаа хамт бид бүгдээрээ энэ модны доор өсөж өндийн бүгд үзэсгэлэн гоо, сэргэлэн цовоо хөөрхөн охид хөвгүүд болцгоосон юм. Гэсэн ч тэдэндээ энэ нууцыг одоохондоо бас л задлаагүй байгаа.
Энэ модон доор би найзуудтайгаа эсвэл найзаас дотно хэн нэгэнтэй ирдэг байлаа. Харин энэ өглөө би ганцаараа сэтгэлдээ хөнгөхөн гуниг тээн ирлээ. Урьд шөнийн зүүдийг санаад зүрх минь хөндүүрлэн байна. Яг л жинхэнэ юм шиг сэтгэл уярам бас мартахийг хүссэн хэн нэгнийг хэтэрхий их үгүйлж байгааг минь сануулсан зүрх өвтгөсөн зүүд.. Түүнийхээ амьсгал тэврэлт, үнсэлт бүхнийг нь жинхэнэ юм шиг мэдэрсэн, хэлсэн үг бүхнийг нь марталгүй цээжилсэн энэ зүүднээс болоод амьсгаа минь багтрах шахам сэрэхэд нүднээс минь нулимс гомдолтойгоор бөмбөрч байлаа. Харин тэр нууцлаг зүүднээсээ сэрэнгүүтээ хайртай модондоо ярьж, сэтгэлээ хуваалцахыг хүссэндээ яарсан нь энэ.
Би ганцаардмал хүн биш л дээ. Намайг сонсож, ойлгож, хүндэлж чаддаг хамгийн дотны, амь шиг 11 эмэгтэй, 4 эрэгтэй найзтай. Тэгсэн хэр нь зүүд мөрөөдөл дотроо, сэтгэлдээ өөрөө өөртэйгөө ярьж өөрийнхөө ертөнцөд амьдрах дуртай. Харин энэ хушхан надтай ямар нэгэн байдлаар их төстэй ч юм шиг.. Бид хоёрын хооронд нэгэн далдын нууцлаг холбоо аль хэдийн үүсчихсэн, аль хэзээнээс миний нэгэн сайн анд нөхөр байсан юм шиг сэтгэлд минь нэг л дотно байх болжээ. Зүүдээ түүнд ярилаа..
Зүүдэнд минь ирсэн тэр нэгэн бол миний 16 насандаа учирсан анхны хайрт. Жоохон байсан болохоор үнэхээр ариухан гэгээхэн үерхэл байсныг мэдэлгүй учраа олохгүй явсаар хоёулаа бие биенээ алдсансан. Хожим нь ингэтлээ харамсахаа даанч мэдээгүй юм даа. Түүнийг минь Барсболд гэдэг байв. Надаас 1 дүү хэр нь энэ дэлхийн хамгийн намбалаг, дөлгөөхөн, уужуу тайван бас ухаалаг хөвгүүн шиг санагддаг байж билээ. Би түүнийгээ бамбар гэж дуудах дуртай байв. Тэр минь том биетэй махлаг, харин би жижигхэн туранхай, хөтлөлцөөд явахад хүн болгон эргэж харна. Манай найз бид хоёрыг хүний нүднээс нуугдчихаад хөтлөлцөөд явж байхыг олж харчихаад утсан дээрээ бичлэг хийгээд дараа нь надад үзүүлж шоолж байж билээ.

Ухаарахуй

Байгал эхийн хамгийн аугаа бүтээл болох “хүн” хэмээх алдрыг үүрсэн хэр нь адгуус мэт авирлах нэгэн цөөнгүй. Магадгүй зарим адгуус бидэнтэй адил амаргүй нөхцөл байдалд орвол хамаагүй илүү ёс суртахуунтай, энэрэнгүй үйлдэл хийнэ.
Хүний оюун ухаан хамгийн аугаа гайхамшгийг ч ой гутам аймшгийг ч бүтээж чадна. Тэрхүү аймшгийг бус гайхамшгийг бүтээхийн тулд л бид амьд явах учиртай. Гэсэн ч бид алддаг... Санаатай санаандгүй олон зөв буруу үйлийг хийнэ. Угаас төгс төгөлдөр хүн гэж энэ хорвоо дээр өдрийн од мэт. Байсан ч энэ нүгэлт орчлонд түүнд оршин тогтнох зай үгүй.
Бид насан туршдаа суралцдаг. Өдөр бүр л ямар нэгэн зүйлийг шинээр мэдэрч, ойлгож, ухаарч, өөрийгөө төгс төгөлдөрт хүрэхэд хэтэрхий хол байгааг мэдэрдэг. Гэсэн ч бид төгс төгөлдөр байх ч алба үгүй. Зүгээр л алдаж, онож, уйлж, дуулж , хорсож, талархаж, хүн чанараа гээлгүй явахад хангалттай.
Хүний биеийг олж төрнө гэдэг “дээрээс асгасан мянга мянган будаанаас зүүний үзүүр дээр тогтож үлдсэн ганцхан ширхэг будаа мэт “ үнэ цэнэтэй. Ийм их аз завшааныг олж мэндэлснийхээ учир утгыг ухаарч ойлгох нь чухал. Туулах амьдралдаа юуг хийж бүтээх ёстойгоо олж мэдсэн цагт амьдрал илүү аз жаргалтай, сонирхолтой өнгөрөх бус уу?
Амьдралд алдаж онож байж л илүү сэтгэлийн тэнхээтэй, хүчтэй, ухаалаг хүн болж төлөвшдөг учиртай. Хааяа ч гэсэн эрсдлийг зоригтойгоор амс, алдаа гаргахаас айлгүй амьдралыг сөр. Үргэлж урсгал дагуу сэлнэ гэдэг утгагүй. Гаргасан алдаа дутагдлаасаа ямагт суралцаж, болж өгвөл засч залруулахыг хичээ. Бүдэрч халтирсан саад тотгор, өгсөж уруудсан дов жалга бүхнээ хайрла. Тэгж гэмээн таньд бидэнд ухаарал ирнэ...
Энэ ертөнц дэндүү уудам бас баялаг. Миний олж мэдээгүй, ухаарч амжаагүй зүйлс, үзэж хараагүй гайхамшиг бас гутамшиг хичнээн байгааг даанч тоолж үл барам. Өнгөрч баларсан зүйлсдээ зууралдаад байж боломгүй. Ямагт өөдлөн дэвшиж, сайн сайхан соргог бүхэн рүү тэмүүлж байх учиртай мэт. Гэсэн ч өнгөрсөн үе бол бидний ирээдүйгээ тольдох толь. Тиймээс өөрийнхөө хэн байсныг мөн хэн гэдгээ яасан ч мартаж болохгүй...
Ухаарал надад ирэх дэндүү хол байна даа. Ухаарч ойлгож чадах ганц зүйл минь л энэ.

Сексийн талаар сайхан нээлттэй ярилций л даа...

Энэ талаар найз охидуудаасаа өөр хүнтэй ярилцаж бараг үзээгүй л дээ.. Дандаа секстэй холбоотой сэдвээс зугтааж явдгийн. Яагаад ч юм хүний өмнөөс хараад ярьж байгаа биш, компьютерийн дэлгэц ширтээд ганцаараа бичиж байгаа болхоор санаа зовох юм алгоо.. Бичихэд хамаагүй амар байна..
Бид энэ талаар тэгтлээ нээлттэй байж чаддаггүй. Тэгүүл энэ хэвшмэл байдлаас жоохон ч гэсэн эвдэлцэж, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж, нэг жижигхээн охины санаа сэтгэлийг та бүхэнд хүргий гэсийн.
Би өөрийнхөө бэлгийн амьдралыг дэлгэхгүй ээ.. Ингэх нь миний хувьд хамгийн бүдүүлэг хэрэг. Зүгээр л энэ сэдвээр ганц 2 асуудал дээр үзэл бодлоо хэлий л гэсийн. Угаасаа би тэр тал дээр хатуу чанга байр суурьтай, бараг л сахил хүртсэн гэлэнмаа болж яваа хөөн... Гүйээ яахав дараа хэрэв та нарт сонирхолтой санагдаад бас би өөрөө нас биенд гүйцэд хүрээд, тогтсон амьдралтай болчуул дэлгэж болно л доо.. Одоо тэр талаар дэлгэе гэхлээр Sex and the big city киног дуурайж байгаа юм шиг санагджийна.
Ажиглаад байхад эрэгтэй хүмүүс намайг ихэвчлэн сайн сексийн хамтрагч болох охин л гэж хардагаас хайрлаж дурлаж зүрх сэтгэлээ зориулж болохоор хүн гэж хардаггүй бололтой. Гэхдээ би тийм ч амархан бууз бишээ.. Хэр баргын аавын хүү надад халдаж чадахгүй ээ...
Ер нь ямар хэмжүүрээр бид хүмүүсийг шалиг завхай гэж дүгнэдийн? Гаж донтой гэдэг нь ч яахав ойлгомжтой. Гэхдээ энэ үг их өргөн утгатаймшдээ.
Миний бодлоор : бараг өдөр болгон өөр нэг хүнтэй шөнийг өнгөрөөдөг хүнийг завхай гэнэ, шалиг гэдэг нь нэг эсвэл цөөн хүнтэй ч гэсэн орон дотроо элдэвлэх (жишээ нь хэт нялуун байх, групплэх, элдэв хачин зүйлсийг байнга турших) дуртай хүнийг хэлнэ. Тэхлээр энэ 2 миний хувьд ялгаатай ойлголт гэсэн үг. Шалиг байхыг тэгтлээ дур гутам гэж би үзэхгүй. Харин бараг өдөр болгон өөр нэгэнтэй шөнийг өнгөрөөдөг хүн миний хувьд дур гутмаар, үнэ цэнэгүй санагддаг. Би залуу насны эрх чөлөөгөө эдэлжийнэ, надад ганцаар байх, өдөр болгон өөр хүнтэй сэрэх сайхан байна, ийм юм байж л байдагшдээ нтр гэж хэлж ярьж байгаа хүмүүст хандаад нэг үг хэлчий.. Мэдээж өөрийг чинь ядаж ганц нэг хүн “чи арай л бишээ” гэж хэлж л байгаа. Би өөрийгөө мэдэж байна гэж том дугараад хэний ч үгийг сонсдоггүй бол дорд тэнэгийн л шинж... Тэхлээр эртхэн өөрийнхөө зугаа цэнгэл эрх чөлөөгөө зохицуулсан нь дээр дээ.
Би гайхаад байдийн.. Юунд нь тэгтлээ их шунаад өдөр болгон шинэ хүнтэй тэгдийн бол? Ганц эсвэл цөөн хүнтэй бас хамгаалалттай тэгж байгаа бол ч бас яахуу гэхсэн. Мэдээж ихэнхи нь хамгаалалт хэрэглэдэггүй л дээ. Тэгээл өнөөх заваарсан БЗХӨ, ДОХ нтрийг сайхан цацаж тараагаал, ингээл залуу насны амьдрал утгаа алджаагаа байхгүй юу. Уг нь ганц эсвэл цөөн хамтрагчтай, тэрэнтэйгээ ойлголцож, илэн далангүй байж, хүссэнээ хийдэг байхыг байг гэхгүйшд. Бараг өдөр болгон өөр нэгэнтэй унтаад байх юм бол тэр хүнд үнэ цэнэ гэж үгүй.
Та сайхан залуу эсвэл сайхан хүүхэн байж болноо, тохиолдлын секс ч олон дайралдана.. Гол нь хамгаалалт маш чухал. Хүсээгүй жирэмслэлт, дээр дурдсан БЗХӨ гээд 2 том асуудлыг тэр бяцхан резин л шийдийшдээ. Соёлтой хүн түрийвчиндээ заавал бэлгэвч авч явдийн. Нуулгүй хэлэхэд миний түрийвчинд 5 ангиас хойш, өөрөөр хэлбэл эрүүл мэндийн хичээл орж эхэлснээс хойш, 2 бэлгэвч байдаг болсийн. Одоо ч гэсэн байж л байгаа.
Биеэ үнэлэлт гэдэг айхтар асуудал бий. Би үүнийг дур гутмаар гэж үздэггүй л дээ.. Гэхдээ үүнийг хуулиар зохицуулж чаддаггүй л юм бол энэ асуудал нийгмийг ялзруулах нэгэн хүчин зүйл хэвээрээ л байх болно. Хүчин, хүний наймаа гэдэг аймшгийн гэмт хэргүүд энэ санааг хэрэгжүүлчихвэл харьцангуй буурна гэж байгаамшд.
Аюулгүй секс гэж дан ганц бэлгэвчтэй сексийг мэдээж хэлэхгүй ээ... Сэтгэл санааг хамгаалах эм байдаг билүү? Хүний сэтгэл зүрхийг шархлуулж насан туршид нь хар толбо суулгахаас бас эмээх хэрэгтэй. Гэхдээ мэдээж бид чинь хүн л юм чинь тийм асуудал тэгтлээ олон гардаг гэж бодохгүй байна.

Минийх

Би чинь шазруун бардам эмэгтэй
Хайрлах хүнээ өөрөө сонгох эрхтэй
Тэр миний харцыг булаасан эрэгтэй
Ганцхан тэр минь надад хэрэгтэй

Юу гэхээ мэдэхгүй одоо би самгарджийна
Анх уулзаж байсан өчигдөрхөн мэт санагджийна
Минийх гэдгийг нь мэдсэн анх хармагцаа
Нэг жил гэдэг үнэндээ дэндүү бага хугацаа

2уул маргалдана жижигхээн зүйлээс
Яаж салах вэ энэ үйлийн үрээс
Хайртай гэсний чинь төлөө би бүхнийг уучлах сэтгэлтэй
Надад эргээд ирнэ гэдэгт үлддэг бат итгэлтэй

Түүнээс холдоод нүднээс гардаг би яалт ч гүү
Нэгэнт сэтгэл минь надаас холдсон одоо нэмэргүй
Зүрх минь энгэрт чинь яваа буцааж авахгүй
Хариуд нь өөрийнхийгөө өгчих тэгээд тооцоогүй

Тэр минь 2 саяд ганц тохиосон эрэгтэй
Түүний зүрх сэтгэл надад хэрэгтэй
Бусад охидоос би арай өөрөөр сэтгэдэг
Тэр минь үгээр биш үйлдлээр хайраа илэрхийлдэг

Би боддог түүнээс өөр нь надад хэрэггүй
Өөр нэгний тэвэрт одоо яагаад ч дасахгүй
Нэг л хайрласан бол тэр минь насан туршдаа
Өөр нэгэнд очсон ч хайраа өгөх худлаа

Орхиод гарсан ч эргүүлж татах соронзон мэт
Энэ сэтгэл хэмжээнээс давсан хэт
Одоо өнгөрсөн салахгүй наалдан пад
Сонголт нэгэнт хийгдсэн бандан пад

Би чинь бусадтай огт адилгүй эмэгтэй
Тэр минь миний сонгосон ганц эрэгтэй
Намайг бусдаас харамлаж хардах эрхтэй
Бид 2 нэг нэгэндээ ус агаар шиг хэрэгтэй

Хайртай ах минь

Одоо болтол таныг намайг орхиод явсан гэдэгт би итгэж чадахгүй... Энэ насан туршдаа итгэхгүй.. Та бид 2 л нэгнээ халамжилдаг байсан биз дээ... Хамгийн сүүлд таныг уйлж байхад чинь хошуугаа унжуулж аргадчихаад гараад явахдаа дахиад уулзахгүйгээ мэдсэнгүй.. Явахаа мэдсэн хэр нь яагаад намайг үлдээч гэж хэлээгүйм бээ? Дахиад ганц цаг ч болохнээ царайг чинь ханатлаа харах байсийн.. Эр хүний нулимас цаанаа учиртайг би мэдсэнгүү.. Хажуудаа байхад хангалттай хайрлаагүйдээ би харамсжийн... Ах аа.. таньдаа хайртай шүү гэж ганц ч хэлээгүйдээ би дэндүү их харамсжийн...
Орой болоход унтахаар орондоо хэвтэх тоолондоо таныг нөгөө өрөөнд зурагт үзээд инээж суугаагаар төсөөлдөг. Инээхийг чинь ч сонсох шиг болдог... Яг одоо миний өрөөнд орж ирээд унтахжаагаамуу? Хамт кино үзкүү байсымуу гэж асууна гэдэгт би итгэдэг. Тэгж бодох тоолондоо би хөнжлөө нөмрөөд уйлдаг. Хүнээс нуугдаад ганцаараа байх боломж гаруут л би өөрийн эрхгүй уйлдаг. Яагаад ийм залуу сайхан ах минь хорвоог орхиод явчив даа... Ядаж надад зээ дүү яагаад үлдээгээгүйн? Оронд нь ямар ч зүрх сэтгэл үгүй, орчлонд байр сууриа олохгүй тэрсэлдэж яваа, хорвоод мэндлэхдээ хүртэл ээжийгээ бусдаас илүү зовоож тарчлааж ирсэн, алхах тоолондоо бүтэлгүйтдэг хэр нь хөгийн хэгжүүн амьтан би явчихгүй яав даа л гэж байнга боддог. Таныг явсан шөнө би таньд гомдоллоод уйлж байна гэж зүүдэлсэн.. Ямар муухайн.. Яагаад намайг ингэж байгаан? Та хааччихсийн? гээд учир зүггүй л загнаж зүүдэлсэн. Яагаад.. яагаад... яагаад...
Дурсгалын чинь үгийг бичиж суухад сэтгэл минь тэр цаасан дээр мянга мянган хэсэг болж эмтрэн унаж байх шиг л санагдсан. Нүдэнд дүр төрх чинь харагдаж та биш би л явах учиртай байсийн гэж өөрийн эрхгүй бодогдсон... Таны үнэнч ариун хайрын төлөө хийсэн тэмцэл надад бишрэл бахдалыг төрүүлж байсныг хэн ч мэдэхгүй. Таны хажууд өөрийгөө ямар өчүүхэн гэдгээ би мэддэг. Тэгтэл яагаад та явчив?
Таны цагаан цайлган, өрөвч зөөлөн, тусч энэрэнгүй, ажилч хичээнгүй, даруу төлөв зан, гэгээн дүр бидний сэтгэлд насан турш тодоос тод, үргэлж сайн сайхнаараа мөн идэр залуугаараа мөнхлөгдөн үлдэх болноо... Энэ мөрийг бичихдээ би амьсгал авч ч чадсангүй. Ингээд л араас чинь явчих юмсан.... Надад тийм л бодол төрсөн.. Даанч уйтгар гунигийг бусдад авчрах ёсгүй гэдгээ мэдэж ухааржийна....
Сүүлчийн замд чинь үдэхдээ ганцхан удаа үнсэхэд хацар чинь цэв хүйтэн байсан... Хоёр алгаа нааж дулаацуулахсан.. Даанч гар минь бас цэв хүйтэн болчихож.. Хойд нас гэж байдын бол таныг миний үр болж надад эргэж ирээсэй гэж аль ч бурхнаас гуйхад бэлэн байна. Хорвоогийн бүх хүн таныг үхээсэй гэж хараасан ч ганцхан би таны талд бат зогсож таныг бүхнээс хамгаалах байсан. Надад хүч байсан. Даанч одоо юу ч үгүй болчжээ.. Зүгээр л таныг эцэг эх ах дүү элгэн садныхаа хайранд өлгийдүүлэн нүдээ аниад амгалан нойрсохыг чинь хараад би битүүхэн атаархсан өчүүхэн амьтан зогсжийна. Учир нь таны зүрх ингэж аваад чулуудмаар болтлоо шаналж өвдөхгүй бас цусаар уйлахгүй байгаа. Ээжийгээ бас дэндүү өрөвджийн... Үрээ алдсан эх хүн хэзээ ч тайтгаралыг олохгүй.
Таныг мөнхийн амгалан тайван угтаж аваад үр минь болгоод надад буцааж өгнө гэдэгт л би итгэхийг хүсжийнэ. Өөр юунд ч биш... Таны тухай бодол надад үргэлж доголон нулимастай ирнэ. Хорвоогийн амьдрал үргэлжилсээр л байна. Ганцхан та л дэргэд байхгүй... Таныг надад өөр хэн ч орлож өгөхгүй. Та чинь миний зулай дээр гишгэж төрсөн хамгийн том ах шүү дээ.. Дахиад та надад олдохгүй ээ... Яагаад гэвэл тань шиг гайхалтай хүн ганц ч байхгүй. Хэзээ ч төрөхгүй... Миний хувьд та ганц л заяах эрдэнэ байсан..
Таны хэлтэрхийг би зүрхэндээ тээж яваа... Тийм болохоор таны амьдрал дуусаагүй, та миний дотор оршин байгаа. Зүгээр л хол оо явчихсан... Наддаа хурдан эргэж ирээрэй.
Ах Мөнхжаргалын Нямдорждоо....

Элийрэл буюу харь гарагийн зочин

Дургүй хэр нь энэ л шөнөөр тамхийг би угсруулан баагиулна. Дэргэд минь хэн ч алга.. Сэтгэлд юу ч үгүй хов хоосон. Түүнийгээ л утаагаар нь дүүргэх гэсэн бололтой.. Байнга л товшиж суудаг өнөөх л комьпютерийн гар.. нүдээ чилтэл ширтэж суудаг компьютерийн дэлгэц.. дандаа дүнгэнэж хараалыг минь иддэг процессор... Талдаа орсон ганц шил архи.. Өөр надад хань болчих юм даанч алга... Балгасан хар ус, татсан тамхины хамт толгойд орж ухаан санааг мансууруулна. Алхах тоолондоо хазгай гишгэж, өөртэйгөө бас энэ орчлонтой мөнхийн тэрсэлддэг Анужинг, энэ хар усыг, тамхи гээч хорыг хорсолтойгоор зүхнэ. Гэхдээ энэ лалрын хар усыг би ам цангалаа гэж уугаагүймаа. Энэ шөнөөр дайсан минь л надад хань болжийно... Харин сэтгэл дотор минь энэ ертөнцийн, харь гаригийн 2 Анужин маргалдана. Хариас ирсэн нь энэ ертөнцийн бүх зүйлийг хүлээн зөвшөөрч чадаггүй... Өнөөх нь тэр зөрүүдэд байнга л бүхнийг ойлгуулах гэж ядна.
-Энэ орчлонтой зохицож амьдарч чадахгүй чи лав харь гаригийн хүн. Хаанаас ирсэн дүнхүү вэ чи Анужаан.. Эртхэн гэр өөдөө буцаач... Венера луу.. (Буд гариг)
Тэртээ сэтгэлийн минь гүнээс хүний орчлонгийн Анужин шивнэхийн..
-Чи дөнгөж 20 хүрчийн.. Явах зам чинь бартаатай ч гэсэн урт байна.. Чамд бүх юм байна.. Гэр бүл анд нөхөд.. Өчүүхэн ч гэсэн авьяас... Чи чаднаа чадна... Чи бүгдийг нь инээгээд л давсан... Чамд аз удахгүй ирнэ... Чи чаддагшдээ... Тэвчээртэй бай... Ганц инээж үзүүлээч...
Венерагаас ирсэн зөрүүд Анужин мөчөөгөө өгсөнгүй
- Үгүй ээ... Одоо би урьдных шигээ сэтгэлээсээ инээж чадахгүй нь..Надад аз од гэж байхгүй. Бүх л амьдрал минь хэн нэгний тоглоом шоглоом байсан.. Өдөр болгон л хэн нэгэн надаар доог тохуу хийж байгаа юм шиг санагджийн... Зүрх минь чулуу ч биш бутарч эмтрээд шороон дээр хаягдсан шатсан нүүрс болсон. Тэгээд яадгийн.. Би хичнээн бүдэрсэн ч уйлахгүй, хэрцгий, бас хатуу сэтгэлтэй нэгэн.. Эмтрээд унасан сэтгэлээ шороон доор булуулсан нэгэн. Миний зүрх сэтгэл зүгээр л цээжин дотор минь зүүгдэж явсан хэсэг мах биш шдээ... Тэр чинь хамгийн эмзэг эрхтэн байсийн.... Одоо ийм эмтэрч бутарсан сэтгэл зүрхтэй би яахийн? Би хэн болхийн? Цагаан цайлган гэнэн хонгор хүүхэд нас минь хаачцийн? Байхгүй.. Одоо буцаж ирэхгүй мэдүү... Тэр үед л зүрх сэтгэл минь хамгийн ариухан байсийн за юу... Одоо хар л даа... Тас хар... Ёроолгүй ангал шиг л.. Хэн ч энэ бүх шарх сорвийг нөхөж эсвэл сэргээж чадахгүй шдээ... Зүгээр л би эртхэн буцах учиртай байж... Ийм цэвүүн цагт яах гэж энэ дэлхий дээр би ирээ вэ... Харамсжийна... Дэндүү их... бүр голдоо ортол гомджийно...
- Хэнд гомдоов дээ бяцхан амьтан минь..
- Мэдэхгүй ээ мэдэхгүй мэдэхгүй.. Бодвол өөртөө л юм байлгүй... Би буцмаар байна.. Буцмаар байна... За юу.. Надад сэтгэл зүрх гэж юу ч үгүй болж..
- Энэ дэлхий хамгийн сайхан... Венерагаас бүүр мянга түм дахин илүү.... Чи энэ дэлхий дээр ирэхдээ ямар их үнэ цэнээр ирснээ мэдэх үү... Муу муухай олон байлаа ч энд бас зөндөө олон гайхамшиг бий...Чи зүгээр л нүдээ нээгээд хар... Чиний ээж, аав, ах нар чинь, бас анд нөхөд чинь.. Бяцхан нохой чинь.. Чиний урьд нь хайрлаж байсан хүмүүс чинь... Чи зүгээр л бүгдэнд нь зүрхнээсээ эмтлээд өгчихсөн байхгүй юу... Чи энэ орчлон дээр бусдыг хайрлах гэж л ирсиймшдээ... Чи сонсож байна уу? Энэ чиний зүрхний цохилт... Чиний зүрх байрандаа байна.. Хичнээн эмтэрч бутарсан ч зүрх чинь байрандаа үлдсэн байна. Тэр чамаас өөрийгөө хайрлахыг гуйжийна.... Чи сонс л доо... Зүрх байгаа бол чамд сэтгэл ч бас байгаа....
Өөрөө өөртэйгөө ингэж бас л маргалдана. Надад өөрийгөө дийлэх хангалттай хүч байна уу? Хичнээн ч удаа бодол минь хоорондоо тэрсэлдэж байсныг мэдэх юм алга.
Гадаа нам гүм тас харанхуй... Салхи намуухан үлээж, навчгүй хоосон модод хааяа нэг нахилзана. Энэ ертөнцөд би ганцаараа л амьд юм шиг.. Чив чимээгүй... Аниргүйг эвдэж зүрх минь түг түг гээд цохилж эхлэв... Зүрх минь үнэхээр байнаа...
Нүднээс минь удаан урсаагүй нулимс ганц хоёроор бөнжигнөн унаж эхлэв... Арван жил бороо ороогүй цөл шиг болсон миний сэтгэл нулимсаар минь ингэж услагдав... Би амьд юм байна... Венерагаас энэ гараг дээр бусдыг л хайрлах гэж ирж... Энэ миний гэр мөн байна.... Би энэ ертөнцийнх.... Харь гарагийн хүн ч гэсэн дэлхийн бүх юмыг хайрлаж хамгаалж чадна....

Надтай тохиолдсон хамгийн хогийн үйл явдал

Найз залуутайгаа хоолонд орчоод харих гээд явжийсан чинь анд маань “ууцан байна.. ирээд аваатах даа сда минь” гэдийн байна. Би ч санаа зовоод очхоос өөр аргагүй болов. Тэгээд хар хүнээ дагуулаад гялс нисээд очсон чинь нэг айлд байнаа. Ангийнхаа 1 охинтой бас 2 бандитай байжийнаа. 1 банди нь 4 курсийнх нь гар юм байхоо. Тэдний гэр юм байх. Тэгээд тэр 3ыг рекитлээд явуулкуу, хоночих ухааны юм яриад суужийдийн байна. Би ч яахав яаж энэ сдаг тасраачаад андыгаа чирээд явхуу.. Үлдээчүүл энэ муу согтуу яах ч юм билээ. Угаасаа санаа нь тодорхой гээл бодоод суужийв.. Тэгсэн муу согтуу чинь найз залуу руу маань үг хаяад суугаад байдийн.. Би ч мөчөөгөө өгөлгүй өмнөөс нь хэдэн үг ширүүхэн шидэв. Гай болж тэрний 2 зодоонч найз нь ирж яваан байхоо. Тэрний маань боронк нь хөдөлчүүл тэгээд яах ч юм билээ гэх мэтийг дотроо бодоод бөөн түгшүүр суужийв. “Зиа зиа болий гараад хүлээе” гэж бодоод бид 2 хөтлөлцөөд гараад явлаа. Тэгсэн нэг л болж өгсөнгүйээ.. Буцаал салгалаад 2уулаа гэр лүү нь оров. Дөнгөж орж ирээл тэр гурвыг хурдан явьяаа.. одоо гялс гарий гээд хэлээд зогсжийсан чинь араас нөгөө 2 найзыгаа авах гэж гарсан согтуу чинь ганцаараа орж ирснээ манай хүнийг араас нь өшиглөөд авдийн.. Зиа тэгээд цаашаа юу болсон бэ гэвэл би ямар зоригтой, хүчтэй залуутай үерхэж явснаа мэдэж авав. Манай хүний доор орчихсон жинхнээсээ баниулж байгаа арчаагүй согтуу эргүүлээд чадан ядан түүнийг цохихоор нь миний боронк хөдөлчихөв. Тэгснээ өөрийнхөө хүнийг татаж авангуутаа.. Өө чи муу ямар арчаагүй муу амьсгаа вэ? Гэснээ өөрийн эрхгүй түүнийг багалзуурдаад авав. Тэгснээ нөгөө гараараа толгойноос нь доош нь дараад түлхэв. Тэгсэн намайг үсдэж байнаа. Боронк хөдлөөд тавиулангуутаа хэд хэд сэгсрээд толгойг нь өндийлгөж барьжаагаад 4 5 цохиод авав. Гэнэт намайг араас хэн нэгэн татаад авчив. Тэгсэн чөлөөтэй болсон согтуу цонхон дээрээ очсоноо ингэж орилж байна гэнэ шүү... Хэнээ хэнээ намайг энд аллаа. Манийгаа ирээд авраачээ.. Тэрхэн мөчид инээд ч хүрэх шиг.. Ээ ямар арчаагүй амьтан бэ л гэж бодогдсон.
Хэдхэн хормын дотор тэр согтуугын гэрт 2 бүдүүн бакь залуу нүд нь улаанаараа эргэцэн ороод ирдийм байна. Өө нээрээ арчаагүй согтуу ч бас майр бүдүүн том юм байсийн. Тэгснээ хэн миний хамыг алкаад байгаан гэнгүүтээ андын маань ангийн банди руу дайрдын байна. Би ч бөөн боронк болцон гар би алксийн тэгээд яах гээд байгаан та нар гэсэн бинь нөгөө муу согтуу чинь наад чинь бишээ тэр гэснээ ээждээ хүн ховлож байгаа эрх бацаан шиг дороо дэвхцээд манай хүн рүү заадийн байна. Нөгөө хоёр манай хүн рүү нисээд очсон уу яасан тип тап буулгаал явчив. Би гэнэт тайвширч ухаан оронгуутаа шууд нэгийг нь татаж аваад найз залуугийнхаа дээр нь хэвтэв. Нүд нүүргүй элэг бөөргүй сайн өшиглүүлсэн дээ. Шүдээ зуучаад би яа ч гэж орилсонгүй. Тэгсэн нэг нь намайг угз татаад шалан дээгүүр холоо гулсуулчдын байна. Би ч бууж өгөхгүй дээр нь очиж халхлаад нилээн хэдэн удаа шалан дээгүүр 2 метр гулсав. Тэгсэн ашгүй хөлд өнөө муу согтуугийн толгой таарсан байхаар нь хэд хэд өшиглөөд унахаар нь дээрээс нь очоод өшиглөв. Тэгээл буцаад найз залуугынхаа дээр биеийг нь өөрийнхөө биеэр хааж хэвтэв. Тэгсэн өнөө муу согтуу намайг занацан бололтой толгой руу нилээн хэд өшиглөв. Би пиздааа гээд ганц чарласнаа хүч барагдав бололтой дув дуугуй өшиглүүлж хэвтэв. Тэгсэн анд маань намайг араас татаж босгоод ангынх нь банди намайг чанга тэврэн авав.. Би найз залуу руугаа очиж халхалж чадахгүй байгаадаа хэтэрхий бачимдаж өрөөгөөр нэг чарлав. Тэгсэн өнөө 3 нь над руу хэсэг хархаар нь би чаддийм бол намайг ирээд зодооч муу пиздакуудаа... Наад чинь яагаа ч үгүй. Тэгсэн өнөө 3 болиод найз залуу маань шалан дээр хэвтэж үлдэв Тэрнээс цаашхийг андын маань ангийн банди надад сонсгосонгүй. Анужаан тайвшир одоо яагаа ч үгүй байна. Тайвшир тайвшир гээд үсийг маань илж байхын. Би ч анд руугаа дайрч ”чамайг явий гэж хэлээд байхад чи муу ямар тэнэг пизда вэ? Гараад ир явий гэж зөндөө хэлээ биз дээ. Чамаас болоод наад гэмгүй хүн чинь зодуулаад байна. Юугаа бодож энд ирсийн? Чи яг одоо л өөрийнхөө тэр ярьдаг шигээ лаг гэдгээ батал даа муу том ам минь.. чи миний анд биш шүү гээл.. Намайг тавиатахдаа гээл харсан болгон руугаа үсчиж орилж чарлаж гарав. Тэгснээ О.... муу пизда минь би чамайг ална даа муу арчаагүй гөлөг гээл урсгаж эхлэв. Тэгсэн тэр 3 манай хүнийг зодож цохихоо болив бололтой. Яахлаараа хүнийг гэрт нь ингэж дээрэлхэж бөөрөлхөж зодож байдын чи ер нь хэн юм муу бацаанаа гээд бөөн юм ярьжийнаа. Тэгсэн би орилж чарласан хэвээрээ муу 2 малаа наад арчаагүй хөгийн найзыгаа хэлээч наа муу чинь ямар арчаагүй лалар вэ? гээл аваад хаячив. Тэгсэн нөгөө арчаагүй согтуу над руу харснаа чи муу тэр чигээрээ яваарай за муу авгай минь гээд хөөв.. Би ч болдог бол алаад хаячихад бэлэн байвоо. Тэгсэн манай хүн намайг хөтлөөд тэврээд аваад гарав. 2уулаа гадуур хувцастайгаа байсан болохоор шууд л чирэгдээд үүд лүү зүглэв. Би ч мөчөөгөө өгсөнгүй ээ.. Та 3ыг гурвууланг чинь ална даа муу хачин пиздакуудаа гэсэн чинь өмнөөс нэг гар нь “чам шиг гичийтэй орооцолдоод ч дэмий биз дээ” гэдийн байна. За муу өлөгчингүүд минь ална даа та нарыг. Би санчнаа.. заначнаа... гээл найз залуудаа чирэгдээд гарав. Нэг иймэрхүү л явдал болсийн. Дараа нь сонсохнээ намайг ямар аймаар охин бээ гээд гайхжийсан гэсэн. Би угийн л нээх жижигхэн биетэй мөртлөө цагаа тулуул тэрэндээ багтхааргүй их уур уцаар бас зоригтой. Хүн жижигхэн байх тусмаа уур уцаарын даавар их ядгаруулдийшт..
Энэ явдлаас болоод би 6 сар үерхсэн найз бандидаа хягдсийм даг. Хөндийрсөөр хөндийрсөөр нэг л өдөр би чамд хайргүй гэж надад хэлсийн. Мэджийнаа. Миний буруу ч бас байгаа.. Би далдайгаагүй бол бүх юм өөрөөр байх ч байсан юм билүү. Андыгаа ярихад нь чадкуу гээд хэлцэн бол... Даанч муу анддаа дэндүү хайртайм даа.. Гарчаад дахиад дагуулж ороогүй бол, уурлаж бухимдаж муу арчаагүй согтууг багалзуурдаж түлхээгүй бол.. Гомдолтой байна.. гомдолтой байна за юу... Урт удаан хугацааны турш хичээжийж, арайхийж босгосон харилцаанд минь гадны хүн оролцож юу ч үгүй нураасанд. Энэ үерхлийг чинь би өөрөө өөртэйгөө тэмцэлдэн байж зовжийж энэ зэрэгт хүргэсийн за юу.. Надад эр хүнд сэтгэлээ нээх тийм амар байсан гэж боджийнуу... Үгүйшдээ... Тэгээд эд нар шиг ийм хөгийн өлөгчингүүдээс болж миний амьдралын хэсэг хугацаа бас сэтгэл зүрхний хэлтэрхий үгүй болж байгаа байхгүй юу... Андтайгаа эвлэрсэн ч гэсэн энэ явдлыг би хэзээ ч мартахгүй... Дандаа бодож цусаа буцалгаж явах болно... Юм гэдэг ийм л хогийн байдгийн.. Мэдэж ав за юу..

Амраг..... ( II хэсэг) өдрийн тэмдэглэлээсээ

Өвөл
Үнэндээ дотроос хүн чанар зулгааж хатгаад тэссэнгүй хамаг булхайгаа хайртдаа тоочив. Тэр ч намайг уучлахгүй нь ойлгомжтой. Ингээд л би хийсэн хэргийнхээ хариуцлагийг ганцаараа бардам ихэмсгээр хүлээж, анхныхаа хайраас татгалзав.. Хутгасан бантангаа бүгдийг нь өөрөө зуурч иднэ гэдэг чинь энэ байгаам. Хагас жил эрэгтэй хүн рүү эгцэлж ч харсангүй. Энэ бол миний тогтоосон том амжилт байлаа..
2009 оны зун
Харин дунд сургуулиа төгсөнгүүтээ л би нялуурах цаашаа давраад ямархуу том хэрэг өдөөж болохийг мэдэж авав.. Цаад чинь гэхдээ хашир толгой.. Сэтгэл хөдлөлөө барих үедээ маш хатуу барьж чадна.. Тийм ч амархан бууз бишээ...
ЭЕШ аа өгөхийн яг өмнөх өдөр нь сохор болзоонд явав. Над шиг жижигхэн, анхны минь хайрт шиг гоё нүд хөмсөгтэй, бардам, ихэмсэг, өөртөө хэт итгэлтэй, хартай, шартай тийм нэг залуу байж байхын. Нэг үгээр хэлэхэд миний хувьд тэр төгс эр хүн байв. Анхны харцаар түүнд дурлачихав... Тэр хэдэн үг сольж байснаа утсыг минь аваад шалгаж эхлэв... утсан дотор маань хуучин найз хөвгүүдээс ирсэн зарим мессэж үлдсэн байв.. Надад хэлэх ч үг олдсонгүй. Дэмий л бүлтэгнэж суув... Сүүлдээ бид 2 улаан цагаандаа гарч үнсэлцэх юу ч биш болов.. Зуны 3 сар гайхалтай өнгөрсөөн.. Уулзахгүй өдөр гэж бараг л байдаггүй байсийм. Түүнийг би та гэж хүндэлдэг, маргаан болгонд түүнд дандаа бууж өгдөг, миний бамбараа гэж өхөөрддөг байсийн... Тэр надаас 4 ах, мэдээж хуучин найз охидууд нь миний хуучин найз хөвгүүдээс илүү олон байлгүй дээ... Нэг л өдөр хуучин найз охидуудийнх нь нэг аймшигтай том үймээн дэгдээж бид 2ийн харилцааг юу ч үгүй дэвсэлсэн дээ.. (Саяхан нэг уулзсийн. Одоо тэр хөөрхөн хүүтэй... Сонсоод би зөндөө баярласаан. Даанч нилээн шалиг болсон юм шиг санагдсан. Сэтгэл дотор минь үлдсэн түүний сүр жавхлант дүр юу ч үгүй замхрав. Уг нь би тэрэнд дэндүү их хайртай, нууцхан хүлээдэг хэвээрээ басийм. Тэр өдрөөс хойш тэр аугаа хайр хүлээлт юу ч биш хог новш болж хувирсан юм.)
(Энэ үйл явдлаас хойш миний амьдрал орвонгоороо эргэж би шал өөр хүн болсон юм шиг санагддаг.. Энэнээс хойш учирсан эр хүмүүс яг л нэг төөрөгдөл эсвэл замын бартаа шиг л харагддаг болсон байлаа. Нэг л мэдэхнээ би яг л сэтгэлгүй хүйтэн чулуу мэт хатуу бас хажиг нэгэн болсон байсийм.. Эр хүнээр тоглож бас ашиглаж сурсан аймшигтай нэгэн болсноо ч би мэдэрдэг боллоо. Одоо бодоход би хэзээ ч хэнийг ч хайраа гэж дуудаж үзээгүй, хэнд ч тэгтлээ айхтар ухаангүй дурлаж үзээгүй юм билээ.)
Намар
Оюутан болоод удаагүй байтал ангийн маань банди надтай хальт жиг ургуулаад амжив.. Гол нь тэр надад зажлуулахгүй залгиулахаа мэдээд надаас зайгаа барьсан юм. Тэр нь ч зөвдсийн.. Үгүй бол завхарсан юм болохгүй юу....
Өвөл
Над руу өдөржин шөнөжин залгадаг нэг гар бий.. ( Яг одоо ч над руу залгаж л байна.) Тэрний хүсэл миний зарчимтай нийцэхгүй. Тийм болохоор тэр зөвхөн миний хоолойг л сонсдог. Хамгийн сонин нь муу найз минь найз охинтой болохгүй юм. Намайгаа л зовоохийм даа... чааваас хэхэ
Хавар
Яаж ч салгалж яваад юмбдээ нэг 28 тай залуутай орооцолдов.. Хэдхэн уулзаад л за байя доо хөө гэсэн бодол төрөөдхөв.. Тэгээд л би түүний амьдралаас ор сураггүй арилаад өгөв... Тэрэнд эхнэр хэрэгтэй. Харин би мэдээж амьдралд бэлэн биш. (Одоо яаж явааг нь бүү мэд)
Нэг орой ганцаараа гэртээ харьж явтал нэг залуу намайг хүргээд өгий гэлээ... Би гэрийнхээ үүдэнд байсийм л даа.. Тэгүүл оруулааад өгий гэнэ. Яахын бээ хэрэггүй.. Бууж өгөх шинжгүй ээ.. Дугаараа өгөөд арайхийж явуулав. Бас л хэдхэн уулзаад түүнээс холын хол зугтаав.. Тэр өөрөөсөө өөр хэний ч хүсэл сонирхлыг хүлээн зөвшөөрдөггүй сонссдоггүй бололтой... (Одоо ямаршуухан байгааг нь мэдэхгүй ээ...)
Дадлагаар зураг дарж яваад хэдэн хөвгүүний зургийг авч өгөв.. Тэр дундаас нэг нь харцыг минь булаав.. Тэр ч надаас дугаарыг минь гуйж би ч хэсэгтээ бөөн жаргалтай нөхөр л байлаашд.. Тэгээд бүх юм сайхан явжийлаа. Тэгсэн тэр нутаг буцаж надтай холбоогүй байсаар байгаад миний гэдэн хөдөлчихөв. Тэгээл тэр харилцаа дуусгавар болов. (Харин сүүлийн хэд хоног надтай холбоо бариад эргэх янзтай ч юм шиг золиг чинь хэхэ...)
Интернэтээр танилцсан нэг залууд намуухан үдшээр моддын доор бүдэг гэрэлд үнсүүлэв. Тэр үнсэлт надад дахиад хүнийг хайрлах итгэл, хүслийг төрүүлэв. Тэр залуу уншиж байгааг мэдэж байна.. чамд БАЯРЛАЛАА.... хэхэ...
Бас өөр нэг интэрнэтээр танилцсан залуутайгаа нэг оройжин пиводож бөөн л амьдрал, гүн ухаан ярьж мэтгэлцэв... Болзоо цаашаа хэтрэх шахаад зогсов.. Хамгийн аймшигтай нь тэр нэг үе аавын маань цэрэг байсийм байна. Үүнийг мэдээд бид 2 бие биетэйгээ дахиж уулзхаас хулчийцгаав... (Одоо сайн байгаа байхоо..)
Миний толгойд нэг ийм бодол төрөв.. Өдий болтол би 13 настай хэвээрээ юм шиг л салж нийлж, үерхэл бас болзоог хөнгөнөөр хүлээж авжийсийм байна. Одоо миний заяаны хань төөрсөн болуу? Ганцхан удаа нээх гоё үерхэж үзмээр байхын... Тэгээд тэнэг царайлаад дахиад тэсэхгүй салчнаа... Ганц удаа л тэсхийм шүү.. Ер нь би л бүгдийг буруу хийдийн байна. Одоо ганцхан удаа зөв хийх гээд оролдоод үзий... Яавал эр хүнд сэтгэлээ уудалж сурхуу?..... Тэгээл цаашаа жуман асуулт үргэлжлэв...
Тэгээл эцэст нь хамгийн удаан үерхсэн залуутайгаа учирдийн байна. Бүр фэйсбүүкээр танилцсан гээл бодчих.....

Амраг..... ( I хэсэг) өдрийн тэмдэглэлээсээ

Зиа эрхэм уншигч та яг одоо миний хамгийн нандин нууцад нэвтрэх гэж байна. Магад үүнийг уншсаныхаа дараа та намайг буруугаар ойлгох байх. Уг нь хүнд өөрийнхөө нууцыг ярихдаа би хамгийн дургүй. Энд бичсэн зүйлийн ихэнхийг надаас өөр хэн ч мэдэхгүй.. Гэхдээ хамаагүй ээ.. Энэ бичсэн зүйл таньд олон зүйл бодогдуулна гэж найдий.... Та надаас суралцана.. Тэр л гол нь..
Бага балчираасаа л хайр гэдэг зүйлийн ямар аугаа болохыг сэтгэл зүрхээрээ мэдэрч, ундуй сундуй орчлонгийн хаа нэгтэйгээс түүнийг заавал эрж хайж олно гэдэгтээ бат итгэж эрлийн жолоо татсан гэнэхэн жаалыг харахыг хүсвэл тэр чинь би...
Элэг бүтэн гэр бүлтэй, элгэн садан олонтой, үнэнч анд цөөнгүйтэй хэр нь хий хоосон гиюүрч, үлгэр мэт ариухан гэгээхэн хайрыг мөрөөдсөн тэнэгхэн бас бяцхан охиныг мэдэхийг хүсвэл энд байна.
Ер нь би үеийнхээ хөвгүүдтэй таардаггүй золиг шиг байгаам.. Өөртэйгөө чацуу бандитай 2 л удаа үерхэж байсиймдаг.. Бусад нь дандаа надаас доод тал нь 2 ах хүмүүс.. Гүйээ яалт ч гүү тэгээл таарчдаг байсийн.. Аан уншигч та намайг хэдэн залуутай үерхсэн болоод ингэж солиороод байгаам бол гэж гайхаж байна уу? Олооон.. Гэхдээ энэ бодож байгаа шиг чинь зүйл бишээ.. Балчирхаан охины сониуч зандаа хөтлөгдөж өдөөсөн дэггүйтлүүд байсийм.. Гэхдээ ямар ч гэм хоргүй, бас муу санаагүй дэггүйтлүүд.. Гүй ээ яахав үнсэлт нтр бол байсан л даа.. Хөтлөлцөж алхана, кино үзнэ, хоолонд орно... өөр юм байхгүйшд хөөрхий..
2005 оны өвөл
Анх 13 тайдаа 17 той нэг бандитай үерхсийн. Тэгсэн тэр монгол буцах хэрэгтэй болоод тэгээд л нэг нэгнээ сайн таньж ч амжаагүй бяцхан хосын зам 2 тийшээ салсан даа хөөрхий.. Одоо хаана юу хийж ямаршуухан байдгийн бүү мэд..
Хавар
Анхны найз банди яваад удаагүй байваа.. Манай байранд 15 тай нэг монгол банди бас байдаг байсийн.. Хамт компьютер тоглож кино үзэж явсаар нэгэндээ дассан уу бүү мэд.. Би аль хэдийн найз охин нь болчихож.. Зун болвоо.. Би нутаг буцах болж бид 2 ядаж олигтой ч үг сольж чадсангүй тэр чигээрээ дахиж уулзсангүй...
Намар
Намайг буцаад ирэхэд тэр монгол руу тэр чигтээ явсан байв.. Сураг сонсохнээ буцаад орос руу цагдаагийн сургуульд явсан гэсэн. Буцаж ирээд ганцаараа хоцорсон би ангийнхаа хэдэн монхор шаруудтай дотносож эхлэв.. Ганц 2 той нь үерхсэн нэр зүүсэн ч нэг л зайгаа барьж холхон алхдаг байв.
2006 оны өвөл
Нэг л мэдэхэд жил өнгөрч монголдоо амралтаараа ирэв. Үерхэж салж сурсан сайхан гар надад анх шохоорхож байсан ангийн нэгэн хөвгүүнийг өөртөө татах санаа төрөв. Явахаасаа өмнө тэрэнтэй хамт 2 жил нэг ширээнд суудаг байснаа нуух юуун.. Дассийм байлгүү дээ... Захиа бичив...Тэр захианаас болж харин ч нэг насны онигоонд орсон доо.. Хөөрхий тэр Анужин... хэхэхэ... Буцаад орос явчаад зуны амралтаараа ирэв.. энэ хугацаанд анд нөхдөө гэрээ их санажээ.. Тэднээсээ холсонгүй.
Намар
Буцаад л орост ирэв.. Энэ удаа би ангийнхнаасаа ч хөндий өөртэйгөө чацуу бас нэг монгол охинтой хэсэг гэлдрэв.. Тэгж явахдаа байр орчмынхоо хэдэн нөхдүүдтэй танилцаж нөхөрлөв.. Яваандаа дундаас нь надтай чацуу нэг монхор шар захиа өгч байсан бандитай минь дэндүү адилхан харагдаад бараг өөрөө хатгасаар байгаад үерхэв.. Анхны үнсэлтээ түүнд санаандгүй алдчиж билээ... хэхэ(Ахны үнсэлтээс цааш үнсэлцэж ч үзээгүй залуусыг хассан болно.)
Өвөл
Цаг хугацаа явсаар өвөл болж амралтаараа нутагтаа дахиад л гүйгээд ирэв.. Орос найз хөвгүүнээсээ салсан гар монголд ирээд дахиад л шинэ нэгэнтэй учирна гэж бодоогүй л дээ.. Тэгсэн надаас 4 ах нэг казак хөөрхөн залуу хаанаас ч юм гараад ирэх нь тэр.. Бид 2 оросоор ч монголоор ч сайн нэвтрэлцдэг байв.. Гэмгүй сайхан үерхэж байсоон... Түүнээс олон казак үг сурч билээ... хэхэ.. Мэн сүн сүем – би чамд хайртай- , жанем – хонгор минь- гэхмэтчилэн. Тэгээд л сарын дараа түүнийг яалт ч гүү орхиод буцаад орос руугаа гэлдрэв..
Ирээд монхор шарковтой нэг мэдсэн буцаад эвлэрчиж... Оо ямар сонин юм бээ гээд гайхсаар байтал төрсөн өдөр нь болов. 3 сарын 18нд байлаа.. Тэгээл франц үнсэлт сурч авсандаа хөөрхийс... Зиа тэгээл хичээл номын заваар уулзаж болзож үнсэлцэж явсаар нэг мэдсэн зун болчиж.. тэгээл яахав нөхөр монгол руугаа гэлдрэх болж Олегтойгоо (аа тийм түүнийг олег гэдэг байсийм) тэврэлдэж баахан уйлж зогссоор гарцаагүй галт тэргэнд сууж монголдоо ирэв...
2ОО7 оны Зун
Монголдоо ирчээд байжийсан чинь нэг ах яалт ч гүй сонирхол татхаар нь уулзлаа... Тэгсэн удахгүй гадаад явхын бхоо. Тэгээд хараад байсан чинь муу хүн бишээ. Тэр миний дэгдээхэй, би тэрний болжмор болоод хэсэг хугацаа өнгөрсөн чинь намайг дагуулж явна надтай гэрлээч ухааны юм ярихаар нь айсандаа тэр чигтээ ахиж уулзсангүй. (Одоо хаана юу хийж явааг нь мэдэхсэн гэж их л боддийн...)
Намар
9 сарын нэгэн болж монголд хуучин суржийсан сургуульдаа яг хуучин ангидаа давхиад оров... Нэг л их зантай охин ангийнхаа банди нарт салаавч өгөөл суужийдаг ширүүн гар байлаа.. Нэг мэдсэн нөгөө казак бандитай яаж ийгээд холбоо барьчихсан уулздаг, сүүлдээ үнсэлцдэг ч болсон байв.. Тэгсэн тэр нутаг буцах болоол бүх юм будаа..
Зиа тэгээд өвөл нь миний захиа өгдөг банди намайг эргүүлж эхлэв.. Миний их зан тоомжиргүй байдлийг эвдэх гэж нилээн оролдсон доо хөөрхий... Сүүлдээ миний шарыг гозойлгох гэж нэг охинтой үерхсэн нь миний дотны анд байв... Би хүйтэн хөндий хэвээрээ л үлдэв... Тэр хоёр ч удсангүй салав..
Өвөл
Нэг бандитай танилцаад удаагүй байсан намайг үнссэн нь багадаад гараа хориотой газар луу явуулж давардаг байнашд.... Тэгээл яахав.. Анужин гэдэг хүүхэд хэзээ тийм юмыг хүлээн зөвшөөрдөг байлаа... Бабай болголгүй яахав... (Саяхан харин нэг тааралдсийм байна. Дажгүй харагдаж байна билээ...)
2008 оны Хавар
Хавар болсон синдром хөдөлснүү яасан.. Нэг мэдсэн нүд хөмсөг болсон майр том биетэй бондгор бандитай үерхцэн байдийн... би чинь өөрөө нээх жижигхэн туранхай нөхөршдээ... Үнэн утгагүй харагддаг байсан гэсээн.. Гэхдээ би тэрэнд аймаар хайртай болцон байсийм даг.... Тэгээл нөгөө хуучин түүх... Үнсэлцэнэ шимэлцэнэ гэхдээ цаашаа огт хэтрэхгүй л дээ.. Жоохон байжээ... Одоо бодоход энэ үерхэл л хамгийн гоё байж... Яваандаа бид 2 уулзахаа больж хоёр талд хямарч тэнэгтэж суусаар яалт ч гүй салав.. Миний бүтэлгүйгийнх л дээ... Зүв зүгээр байсан нүүрийг 3 4 газар гэмтээж нилээн хэдэн оёдол тавиулав... Яаж ч тийм царайгаа хайртай хүндээ харуулхав дээ.... Тэгээл бүх юм будаа...
Зун
Шарх эдгээд эхэлтэл захиа өгсөн банди маань манайхаар байнга л ирдэг болов... Нуух хэрэг юуун.. Намайг ирснээс хойш тэр хичээл дээр надтай бас л байнга хамт суудаг байв. Нэг удаа би жоохон халамцуухан тэднийд очсийм. Нэг мэдсэн үнсэлцээд сууж байв... Би найз бандидаа дэндүү их хайртай.... 2уулаа тэнэг юм хийчлээ гээд би гараад зугтаав... Тэгэхэд л тэр араас минь орилж надад эрт дээр бичсэн захианы минь хариуг амаараа “би чамд хайртайшдээ” гэж өгсиймдаг... Даанч дэндүү хожуу байсиймдаа.. Би аль хэдийн түүнийг сайн анд минь гэж хүлээж авдаг болсон байсийм. (Одоо багын анд маань хөөрхөн охинтой сайхан эхнэртэй гэсэн..)
Дараа нь нэг хөдөөний хээгүй залуу сэтгэлд нийцэв.. Тэгсэн гар тэндээ найз охинтой мөртлөө намайг мунхруулах санаа өвөртөлсөн байсийм билээ.. Тэрийг нь би гэдэг муу санаат гялс олоод мэдчилгүй яахав... (Одоо гайгүй сайхан амьдарч яваа...)
Сайншанд руу галт тэргээр мөрөөрөө гэлдэрч явсан намайг нэг залуу шалсаар байгаад дугаар аваад буусийн.. хотод буцаж очоод байжийсан залгажийн. Төрсөн өдөр нь гэнэ. Ирээч очооч эсүүл яг одоо очоод авий гээл бөөн савангийн дуурь.. Уулзваа... Тэгсэн чи л надтай үерхэхгүй бол би амьдрахгүй, гээл дахиал бөөн савангийн дуурь.... 2 дох удаагаа уулзахдаа өмнөхөөсөө илүү жүжиг тавьжийнааа... Би энэ 5 давхраас үсэрлээ нтр гээл... Зиа болий.. Айж бантсандаа түүнийг хаяад тэр чигээрээ зугтав... Тэгээл холбоо тасраа... (Хаана юу хийж явдийн бүү мэд..)
Намар
Бөөн будлиан эндээс л эхэлсийим даа..... Орос англиар ярьдаг залуусын клуб байгуулах гэж би хэрэндээ л гүйв.. Бүлэг дотор маань нэгэн хараагүй залуу орж ирэв. Түүнийг би үнэхээр их биширч хүндэлдэг байсийм.. Яваандаа тэр хүндлэл хайртай төстэй нэгэн зүйл болон хувирч бид 2 ч үггүйгээр ойлголцдог болов.. Харин тэр үед багадаа танилцаж байсан ,найз охины маань хуучин найз банди, гараад ирэв.. Ядаж байхад өнөөх миний учиргүй хайртай том биетэй нүд хөмсөг маань эвлэрий гээд гухаар нь яалаа гэж үгүй гэхэв.. Тэгээд жинхэнэ завхарсан юм болоод байхаар нь хараагүй залуугаас нь эхлээд салав.. Тэгээд сонсоод байсан чинь найзын хуучин найз банди манай ойрын хамаатан болж таараад уухайн тас бүхнийг умартан нүд хөмсөгтэйгээ эвлэрч хэсэг амар жимэр жаргалтай амьдрав..... Түүндээ хайртай байсныг минь яана...

Үхэл миний үнэнч анд....

Хэдэн жилийн өмнөөс ч юм бдээ.. Үхэл гэдэг зүйл миний хамгийн үнэнч бас дотны анд болсийн.. Яагаад гэвэл тэр намайг юу ч хийж, яаж ч аяглаж, аашилж байсан надаас алсалж холдох биш харин ч өдрөөс өдөрт улам л надтай ойртож, дотносож, байдаг юм. Түүнийг би мэдэрч бас харж чадахгүй байж болноо.. Гэхдээ тэр хаашаа ч холдолгүй яг дэргэд минь байгаа нь л тов тодорхой санагддаг. Түүнээс би айдаггүй ээ.. Учир нь тэр энэ яваа насанд минь надад хэзээ ч олдохгүй тийм л гайхалтай үнэнч бас нууцлаг анд. Үргэлж л түүнийг ямархуу бол гэдгийг олж мэдхийг хүсдэгээ нуух юун.. Түүний талаар олон цуурхал бий. Алинд нь итгэхээ би мэдэхгүй ээ... Гэхдээ л хамгийн сайханд нь итгэхийг хүсдэг. Чи бүгдэд мөнхийн амар амгаланг өгдөг гэдэгт..
Чамтай хэзээ учирхаа би хэлж мэдэхгүй. ээ.. 90 гарсан эмгэн болчихоод... эсвэл хэдхэн цаг минут,мөчийн дараа.... Ганц л зүйлийг би мэднэ... Намайг авахаар ирвэл сайн андын ёсоор угтаж, ардаа харамсах зүйлгүйгээр гараа өгнө. Амьдралыг үзэн яддагтаа ингэж хэлж ярьж байгаа юм бишээ.. Энэ хорвоогоос нэг өдөр заавал одох л болно. Тиймээс ганц гал хамтайгаа улзах өдрийг би хойшлуулж новшрохгүй. Надад үзээгүй бүхнээ үзэж, мэдрээгүй бүхнээ мэдрэе гэсэн шунал байхгүй ээ... Тэр чинь жинхэнэ утгаараа оюун санааны шунал.. Угаасаа энэ хорвоо утгатай, утгагүй, сайхан, муухай олон зүйлээр дүүрээд хахаж цацаад хэцүүдэж зовсон байгаа.. Чи л намайг энэ орчлон дээр ганцаардуулж, хатааж үлдээхгүй зүйрлэшгүй мөнхийн амар амгалан руу хөтлөөд явна гэдэгт итгэж байгаа болхоор би чамайг анд минь гэж эрхэмлэдэг. Чамайг би мэдэхгүй ээ... Чи ч намайг мэдэхгүй... Гэхдээ чи бид 2 хэн хэнээс илүү дотно сайхан андууд.....

Монголын улс төрийн талаар нэг иймэрхүү бодол өвөртөлдийн..

Эрх мэдэл, нэр хүндтэй (мөнгөний тухай ярихгүй байхаар шийдэв) байхын тулд ямар нэгэн зүйлээ золиослохгүй байна гэдэг худлаа. Энэ яг л эрт үеэс тогтсон бичигдээгүй хууль шиг үйлчилдэг. Жишээ нь: нэр хүндтэй, эрх мэдэлтэй хүн байнга бүтэлгүйтээд алдаа гаргаад байвал яах уу? “Аа наад чинь тэгсэн гэнэ лээ.. Юуг нь тэгж хүндэлдийн.. Наадхийнхаа хэлснээр биш миний хэлснээр л хийхгүй юу” гээл нэг нь хэлчүүл нөгөө үлгэр дуурайлал болсон сүрлэг, жавхаалаг, төгс хүний нэр хүнд ямар нэгэн хэмжээгээр буурдийн.. Хүн ер нь хов жив гэдэг юманд санаатай оролцдоггүй юм шиг байгаам.. Нэг иймэрхүү жишээгээр цагдаа, цэрэг, эмч, багш, улс төрчид гэсэн нийгмийн тодорхой хүрээнийхний нэр хүнд байнга л навс унажийдийн. Ер нь Монголчууд бид итгэмтгий, гэнэн улсшдээ... Сонссон уншсан болгондоо итгэжийдаг...
За яадгийм.. Би төр засгаа ганц удаа өмөөрчий гэсийн.. Заавал би бусдыг дагаж хошуурах албагүйшд.. Одоо амтай болгон л монголын төр засаг муу гээд хэлчиж чадна. Тэгүүл би гэгээтэй талыг нь нэг сөхчий доо.... Гүйээ яг монголын төр засгийн гэгээтэй талыг нь ч биш юм байна. Өөрсдийнхөө мууг нэг харчий л гэсийн. Одоо бүгдийг нь нэг өөр өнцгөөс хараад үзий..
Энэ сонин хэвлэлүүд мэдээллийн хэрэгслүүд бусдын өчүүхэн ч гэсэн алдаа өө сэв болгоныг олж харж, тэрийгээ нийтэд түгээжийж амь зуух мөнгөө олдийн.. Угаасаа сайн сайхныг бичээд унших ч хүн олддоггүйн.. Тэгээл яахав дээ.. Монголчууд бид чинь хүнд итгэхдээ амархан ард түмэн гээд байнашдээ... Улс төрийн талаар мэдэх мэдэхгүй гарууд амныхаа зоргоор бурж, сайн муу мэдээлэл байнга түгээдгээс (ер нь зөвхөн улс төр ч биш) шалтгаалаал төр маань ямар ч нэр хүндгүй болчихсон байгаам. Бид төрөө хүндэлж дээдлэхгүй бол гадаадийн улс орнуудын нүдээр ч манай төр хог новш шиг л харагдана. Тэгээд төр нь хог новш бол ард түмэн нь хог новшиндоо хутгалдсан арчаагүй хүмүүс л гэсэн үгшдээ... Хог новшийг хаяж устгаж болно. Засаад авчих нэг нь ч байдийшд. Бүр шороо л биш бол зарим нэг дахин боловсруулах боломжтой хог хаягдал ч байнашд.. Ер нь ард түмэн төрийн эсрэг ийм айхтар сөрөг хандлагатай байгаа бол төр засагт хэсэгхэн хүмүүс сайн сайхныг хийх гэж зүтгээд ч яах билээ... Муу дээрээ муухай.. муухай дээрээ улцаан гэж...
Угаасаа улс төр гэдэг хамгийн балиар тоглоомшдээ.. Би монголын улс төрийг зөв, сайхан гэж боддогтоо ингэж бичжаагаа юм биш. Одоо монголын улс төрийн бодлогыг дэмждэг хүн бид нарын дотор ер нь байгаамуу? Бид нарын дотор хуримтлагдсан уур бухимдал, төр засагтаа хандах сөрөг хандлага 7 сарын 1 ны тэр нэгэн өдөр тов тодорхой харагдаа биз дээ...
Тэр улс төр гэдэг аймшгийн бохир тоглоом руу тэгээд ариухан цагаахан хүнийг оруулчуул саяны мангас нэртэй үлгэр шиг л юм болно.. Бүгд л мэдэж байгаа. Тэгээд мангасыг мангас чигээр нь үлдээвэл зөв болхиймуу гэж үү? Мангастай ойлголцох аргаа олчуул эргээд хүн болчих ч байсан юм билүү хэн мэдлээ... Улс төрчид анх гарч ирэхдээ тэр ядуу залуу шиг л бодол өвөртөлж гарч ирсэн байлгүй дээ.. Эсүүл угийн эхээс төрөхдөө тийм хүний үнэргүй хуурамч, худалч, авилгалч, шуналтай новшнууд байсийм болвуу? Дараа нь бид нарын дундаас сонгогдож гарч ирэхдээ дандаа буруу зохион байгуулж бид нарыг дор доор нь самууруулнаа гээд занацан гарч ирсийм болуу? Бодох л асуудал манайхаан.
Магадгүй энэ бичлэг таны дургүйг хүргэсэн бол би таниас уучлалт гуйя...
Гэхдээ түнэр харанхуйг зүхэж суухаар босоод нэг ганц лаа асаачих ухаан бидэнд байгаа л байлгүй дээ... Бүгдийг нь өөрсдөөсөө эхлий л гэж хэлэх гээд дэггүй бүсгүй би дуншив бололтой..

Мангас (ёгт үлгэр)

Цаад утгийг нь.. бас хэнийг шүүмжилж бичсэнийг ойлгох гээд хичээгээрэй...

Эрт урьд цагт нэгэн ядуу хүү ээж аав, элгэн садантайгаа хаяа нийлэн амьдардаг байжээ. Тэднийх үгээгүй ядуу, бүр цадталаа идэж ч үзээгй бөгөөд бас нутагт нь амьдардаг идээд идээд ханадаггүй айхтар сувдаг мангаст өдөр бүр идээ барьц өргөж, өршөөл нигүүсэл горьдох учиртай юм гэнэ. Ходоодыг нь байнга дүүрэн байлгахгүй бол биднийг идчих вий хэмээн айж ойр хавийн баян, ядуу ардууд бүгд л түүнд тансаг идээ унд хүргэж, нэгэн агуйн өмнө орхидог ажээ. Гэсэн ч түүнтэй нүүр тулж үзсэн хүн үгүй бөгөөд түүнийг дарах гэж явсан эрчүүдээс нэг нь ч буцаж ирээгүй гэнэ. Гагцхүү түүний аймшигтайгаар архирах чимээг л тодоор сонсдог байжээ.
Нэг өдөр ядуу залуу ийн боджээ... “Ингэж эцэг эхээ, элгэн саднаа ядуу зэлмүүн амьдруулхаар зориг гаргаж тэр мангастай нэгийгээ үзэх хэрэгтэй, би дийлдэггүй юм аа гэхэд эцэг эх, элгэн саднаа ганц удаа ч болов тансаг идээгээр цатгая. Миний амьд явсны гавьяа тэр болог” гэж сэтгээд хархүү нутгын олноо цуглуулаад хэлсэн нь “сайн санаат ахан дүүс минь, өнөөдөр мангаст өгөх өрлөг барьцийг ар гэрийнхэнд минь өгөхтун, би мангастай нэгийгээ үзье, дийлвэл бид бүгдээр энэ ханаж цаддаггүй мангасийг дарж амар жимэр амьдрах болно, хэрэв дийлэгдвэл би түүний хоол нь болог..” явахаас минь өмнө та бүхэн намайг мөн цадтал нь хооллооч” гэжээ.. Ингээд ард олон ч зөвшөөрч ядуу хүүг мөн ар гэрийнхнийг нь тансаг идээ бүхнээр цатгав.
Залуу ч замдаа гарч гурван уул, гурван давааны цаадах мангасын агуйг зүглэв. Зорьсон газраа ч ирж.. Мангас хүний хэлээр ярихгүй бөгөөд аймшигтайгаар архиран бархиран угтаж байх юм гэнэ. Анх удаа цадталаа хооллосон болхоор ч хүч ороод тэр үү.. мангас бодож байсан шиг нь айхтар чадал тэнхээтэй биш байх юм гэнэ. Ядуу хүү түүнийг хэдхэн дугтраад л газар унагаан дарж, үтэр түргэн алж толгойг нь авав. Тэр гэртээ харихаар яарсангүй. Учир нь мангасын агуйн өмнө нутгын олны тавьсан идээ будаа, тансаг амттан, өргөл барьц тэргүүтэн байх юм гэнэ. Ядуу хүү урьд нь тийм их идээ будаа харж байгаагүй болхоор дураараа идэж уун тэндээ өнжив. Маргааш нь явах гэсэн боловч би ядуу юм чинь дахиж ингэж ханатлаа идэж уугаа ч үү үгүй юу гэж бодоод дахин нэг өнжив. Маргааш нь явах гэсэн боловч сэтгэл нь хорогдоод явсангүй. Маргааш өглөө нь сэртэл бүх л бие нь үсээр хучигдсан байх юм гэнэ. Явж чадалгүй байсаар орой болтол ядуу хүү өөрийнхөө дарсан мангастай ив ижилхэн болсон байжээ. Хүү гунин гутран орилтол мангасын архирах чимээтэй ав адилхан дуугаар орилон бархирах юм гэнэ. Хэд хоног энэлэн шаналж, гашуунаар орилж суутал нутгийн бас нэгэн залуу түүнийг дарахаар ирж яваа үзэгджээ...
Үлгэр ингэж төгслөө.. сайн сайхнаар төгсөөгүй ч авсан сургамж их гэж найдая..
Учрыг олохыг хүсвэл “Монголын улс төрийн талаар нэг иймэрхүү бодол өвөртөлдийн” нэртэй бичлэгийг уншина уу...

Би бол омогтой, сүртэй гөрөөс байгаам...

2011 оны 3 сарын 19

Цаг  10 өнгөрч байсийн... Нэг нөхөртэй уулзах гээд цамбагарав дээр харайлгаж явав.. Тэгсэн хажуу талаас 4, 5 таван согтуу банди ба хөөе сайнуу? нтр гээд чарлаж өгжийнаа.. Би юу ч болоогүй, сонсоогүй юм шиг хээв нэг буруу харан алхсаар байв..  Тэгсэн нэг нь гүйж ирээд араас тэврээд авав. Би огт сандарсан шинж үзүүлэхгүй гэж хэрэндээ гүрийв.. Тэгсэн хүзүү үнсэх гээд дайрч байнаа... Би дотроо ээ ---да.... ямар ядаргаатай --рын юм бэ гэж бодоод, бултасхийгээд тайвнаар тавь гэж хэлээд зогсжийв.. Тэгсэн шууд л ингээд бид нарыг дагаад явчих ухааны юм  яриад боронк хөдөлгөв.. Би ч тэссэнгүй.. муу хачин гөлөгнүүд минь ална шүү та нарыг.. зайлцгаа цаашаа.. гээд урсгаж эхлэв. Тэгсэн за яацийм дээ нтр гээд өмнөөс алцагнав. Бүүр дэлбэрхээ дөхөж зайлаач муу --зда минь гэсэн ---да нь яасийм бээ... гээд надаас холдсоноо ямар аймшгийн охин бэ гээ гэсэн харцаар харав.. Би ч цаашаа шууд л үг дуугүй алхаж эхлэв... Тэгсэн өмнөөс тэд нарын нөгөө хэсэг нь ирж яваа бололтой.. Хөөе наана чинь нэг омогтой буга согоо явжийна бариарай гэснээ нэг нь бас л араас тэврээд авав. Нөгөө хэсэг нь ирснээ наад гөрөөсийг чинь нэг шаагаад явуулхуу яах уу гээд .. зарим нь за наад охиноо тавьчаачээ явий нтр гээд ярьжийнаа.. Би ч яахав.. “ ээ пизда одоо яанаа аа... хонгилдоон шиг дунд нь эргэхнээ.. навс зодуулсан ч хамаагүй, сайхан үзэлцэнэ дээ” гэсэн юм хальт бодоод зогсжийв. Тэр хооронд миний утас дуугарч кармаанаасаа утсаа гаргаж ирээд ярьж байтал намайг тэвэрч зогссон согтуу хэнтэйгээ яриад байнаа гэснээ утаснаас минь угз таттал утас маань 2 хэсэг хуваагдав.. Би ч дэлбэрчилгүй яахав.. Ард байсан согтуу гонжгорыг савж унатал нь түлхээд “Чи муу ямар овоо муу пизда вэ? Та нарыг бүгдийг чинь ална даа... Утас төлөөдөх” гээд бөөн занал болов... Тэгсэн нөгөө хэд нь хэдэн тийшээ пир хийгээд тараад алга болдийм байна.. Надад ч араас нь гүйх хүсэл байсангүй. Утсыг маань эвдсэн гарыг л хальт зуураад л тавив.. Гар зугтааж байхдаа эргэж харснаа чаддийн бол офицероос эрж олоод алаарай гэдийн байна... Би ч за яахав.. Муу лалрууд нэг л өдөр олдоно доо гэсэн шүү юм бодоод үлдэв... Яасан ч арчаагүй юм дээ.. 13 уулаа байжийж ганц жижигхээн охиноос сүрдэж айгаад зугтчих гэж... Офицерийнхон маньтайгаа нэг учраарай даа хө...  Хахаха...

bi hen bee?

zia tehleer bi gj neg balai nohor bii... ta nartai adilhan hun shig l hun.. iluu garah dutah zuil ugui.. tsarai torh muu bish l dee... harin heree medehgui etgeed uzel bodoltoi, jijigheen bietei gar bii... nadad dutagdal ch olon davuu tal ch olon.. gol ni ter bugdiigee huleen zovshoorch ooroo oortoigoo "ev nairamdaltai" amidrah ni chuhal... urgelj setgel dotroo ooroo oortoigoo temtsel hiij amidrah tiim taalajtai bishee... tiim bolohoor neg bol hangalttai huch gargaj yalan diil esvel buuj og.... bi iim l philosophiig dagadag..

neg zuiliig medeh heregtei bh. bi bol gangsta chick... nileen hegjuun amitan.. angli orosoor omnoos chini ursgaj chadah chotgor.. solongos, kazak, ispani, frants, germanaar muu gadarlana... nadaas ymr aash zan gargahaa ta l medne.. gehdee bi hameleon bish... uyan zoolon yum shig mortloo tsagaa tuluul zevuun zan gargaj ooriig chini gaihuulna... oort chini yariasag yum shig sanagdsan ch nadaas yuu ch olj sonsooguu gedgee ta mederch magad... oortei chini ymr ch sedveer yunii ch talaar shn yria ornuulj chadna.. zia neg iimerhuu l bn... etsest ni helehed bi erdoo l ene novshiin orchlond bair suuria oloh gj yadaj yavaa negen bn daa…  ene topiciic daraa dahin delgeruulii…